DMSO (dimetylosulfotlenek) – bezpieczeństwo, skutki uboczne, właściwości i zastosowanie
Spis treści:
- DMSO – co to jest?
1.1 Historia DMSO - Dimetylosulfotlenek i jego farmakokinetyka
- DMSO jako składnik leków
- Właściwości DMSO
- DMSO a zwyrodnienia stawów
- DMSO jako lek urologiczny
- DMSO dimetylosulfotlenek na skórę
- DMSO w leczeniu raka
- Skutki uboczne DMSO
9.1 Działania niepożądane DMSO na układ pokarmowy
9.1 Inne skutki uboczne DMSO - DMSO w pytaniach i odpowiedziach
10.1 Czy stosowanie DMSO jest bezpieczne?
10.2 Jakie są preparaty z DMSO dostępne na polskim rynku?
10.3 Kto nie powinien sięgać po DMSO
10.4 Czy DMSO wchodzi w interakcje w innymi lekami?
10.5 Gdzie szukać spradzonych informacji nt. DMSO
DMSO – co to jest?
DMSO, czyli dimetylosuflotlenek to pod względem chemicznym związek siarki organicznej i jednocześnie bezbarwna, gorzka w smaku substancja będąca rozpuszczalnikiem chemicznym o wysokiej polarności stosowanym w różnych gałęziach medycyny. Wykorzystuje się ją również jako odczynnik np. krioprotektant, czyli składnik, który chroni zamrożony obiekt jak tkanki lub inne próbki biologiczne przed wytworzeniem w nich kryształów uszkadzających strukturę komórkową lub tkankową (zmniejsza stres osmotyczny i odwodnienie komórek). Obecnie wykorzystuje się go w leczeniu śródmiąższowego zapalenia pęcherza, a także jako środek zwiększający penetrację składników czynnych w produktach do smarowania na zapalenie stawów, a także jako dodatek do leków przeciwnowotworowych zwiększający rozpuszczalność i absorpcję leku.
Historia DMSO
DMSO jest organicznym związkiem siarki z grupy sulfotlenków, który został po raz pierwszy zsyntetyzowany w 1866 roku. Znany jest również jako produkt uboczny w przemyśle papierniczym pozyskiwany z miazgi drzewnej. Największą ciekawość jako „składnik leczniczy” wzbudził w latach 60. XX wieku. DMSO to substancja obecnie wykorzystywana w innych gałęziach przemysłu ze względu na swoje chemiczne właściwości.
Dimetylosulfotlenek i jego farmakokinetyka
Farmakokinetyka jest działem farmakologii, który określa losy danej substancji w ustroju. W związku z licznymi możliwościami podania DMSO warto omówić co się dzieje z tym związkiem w ludzkim organizmie. Niestety dane farmakokinetyczne są ograniczone. Wiadomo jednak, że:
- DMSO (skrót od dimetylosulfotlenek) łatwo przenika przez powłokę ciała
- jest szeroko dystrybuowany po całym organizmie
- ulega metabolizmowi na drodze utleniania do sulfonu dimetylu lub redukcji do siarczku dimetylu, które są wydalane głównie z moczem, ale niewielki procent zostaje usuwany drogą oddechową i przez skórę, co nadaje charakterystyczny zapach czosnku.
Niektóre badania podają, że obecność w krążeniu ogólnym po podaniu na skórę jest obserwowane w ciągu 20 minut od podania, co więcej DMSO przenika barierę krew-mózg. Łatwo ulega również wchłanianiu po podaniu doustnym.
DMSO jako składnik leków
DMSO (ang. dimethyl sulfoxide) to związek o dużej zdolności przenikania przez skórę i błony śluzowe. Dzięki temu ułatwia dyfuzję składników czynnych aplikowanych bezpośrednio na skórę i nie tylko (DMSO zwiększa absorpcję niektórych doustnych leków). Sam w sobie jest rozpuszczalnikiem, ale i nośnikiem, dlatego DMSO jest łączone z różnymi substancjami czynnymi wykorzystywanymi w medycynie jak:
- idoksurydyna na półpasiec
- fluorouracylem i kwasem salicylowym na kurzajki
- kwas 5-aminolewulinowy w terapii fotodynamicznej do leczenia raka podstawnokomórkowego
- diklofenakiem i ibuprofenem w żelach na ból i zwyrodnienie stawów.
WAŻNE
Z czego wynika właściwość DMSO jako promotora przejścia przezskórnego? Związek zwiększa dyfuzję przez warstwę naskórek wpływając czasowo na strukturę lipidową błon komórkowych. Oprócz tego jest pewnego rodzaju solubilizatorem, który pomaga przenosić aktywne składniki z różnych środowisk o innej rozpuszczalności. Dlatego DMSO zwiększa przenikanie innych substancji, które nie byłyby w stanie zostać wchłonięte.
Właściwości DMSO
W przeglądach naukowych wskazuje się na szereg potencjalnych właściwości leczniczych DMSO. Wiele źródeł ukazuje dimetylosulfotlenek jako składnik pomocny w łagodzeniu chorób urologicznych, dermatologicznych, reumatologicznych (artretyzm), mięśniowo-szkieletowych, neurologicznych, a także urazów mechanicznych tkanek miękkich oraz tych związanych z radioterapią i chemioterapią. Nie bez znaczenia są właściwości przeciwutleniające, co ma znaczenie dla łagodzenia stanów zapalnych różnego pochodzenia, a także neutralizacji wolnych rodników m.in. rodnika hydroksylowego. DMSO oprócz tego wykazuje właściwości moczopędne, rozluźniające mięśnie, rozszerzające naczynia, a także jako składnik radioprotekcyjny i indukujący różnicowanie komórek rakowych, co ma znaczenie dla terapii przeciwnowotworowej. Typowe właściwości DMSO to również potencjał przeciwzapalny i przeciwbólowy.
DMSO znalazł się również w klasyfikacji ATC (anatomiczno-terapeutyczno-chemiczna), która porządkuje leki i inne składniki wykorzystywane w medycynie. Wg wykazu dostępnego na stronie WHO dimetylosulfotlenek jest przypisany w dwóch miejscach jako:
- G 04 BX 13 – DMSO w grupie „innych leków urologicznych”
- M 02 AX 03 – w grupie „innych leków do miejscowego stosowania w bólach stawów i mięśni”.
DMSO na zwyrodnienia stawów
DMSO wg wielu źródeł wykazuje właściwości przeciwzapalne i przeciwbólowe. W ramach swojego działania łagodzi obrzęk, czyli typowy objaw stanu zapalnego. Czym tłumaczy się działanie DMSO na stawy? Związek hamuje enzym odpowiedzialny za produkcję mediatorów stanu zapalnego jak cytokiny, chemokiny prozapalne i prostaglandyny E2 (PGE2). Oprócz tego hamuje migrację prozapalnych cytokin, odpowiedź immunologiczną, co jest pomocne w autoimmunologicznych chorobach stawów, a także produkcję przeciwciał i proliferację fibroblastów. Obecnie na rynku dostępne są połączenia DMSO w postaci żelu z dodatkowymi składnikami jak heparyna, deksopantenol, aloes jako środków łagodzących dyskomfort w obrębie stawów związanych ze stanami jak skręcenie, nadwyrężenie, a także siniaki.
DMSO jako lek urologiczny
DMSO to składnik wykorzystywany przede wszystkim do leczenia śródmiąższowego zapalenia pęcherza moczowego. Lek podawany jest dopęcherzowo przez cewnik. Takie podanie może wiązać się z wystąpieniem miejscowego bólu, pieczenia, dyskomfortu. Jego zastosowanie wynika z omówionych właściwości przenikania przez błonę m.in. pęcherza moczowego do warstwy podśluzowej i mięśniowej.
DMSO dimetylosulfotlenek na skórę
Dimetylosulfotlenek znalazł również zastosowanie w leczeniu niektórych schorzeń dermatologicznych. Cenione są wymienione wcześniej właściwości przeciwzapalne w leczeniu schorzeń jak czyraczność, liszaj, wyprysk atopowy i łuszczyca. DMSO wykazuje właściwości przeciwdrobnoustrojowe w kierunku gronkowca, paciorkowców, E. coli i wirusów np. HSV (wirus opryszczki). Oprócz tego literatura podaje przydatność tego związku z łagodzeniu odleżyn, a także jako środek przyspieszający gojenie, redukujący rumień, świąd i ryzyko wrzodów na skórze.
DMSO w leczeniu raka
Dimetylosulfotlenek to związek budzący najwięcej kontrowersji w leczeniu nowotworów. W wielu publikacjach podkreśla się pozytywne znaczenie tego związku. Jakie jest jego znaczenie? DMSO to odwracalny, aktywowany mitogenami inhibitor kinazy 1 (MEK1) i MEK2 regulowany sygnałem zewnątrzkomórkowym. Oprócz tego wskazuje się na zdolność do indukowania procesu różnicowania niektórych linii komórek nowotworowych, w których występuje punkt uchwytu dla leków przeciwnowotworowych. Dlaczego to takie ważne? Leczenie niezróżnicowanych komórek nowotworowych jest trudne, ponieważ nie posiadają one specyficznego miejsca aktywnego dla środków terapeutycznych wykorzystywanych w leczeniu nowotworów jak chemioterapia.
W jakich rodzajach nowotworów DMSO jest pomocne? Wymienia się niektóre rodzaje:
- czerniaka, raka prostaty (DMSO ogranicza zdolność do przerzutów), białaczek (ograniczenie proliferacji komórek nowotworowych)
- niedrobnokomórkowy rak płuc z przerzutami
- przerzutowy anaplastyczny rak tarczycy
- gruczolakorak płuc (w połączeniu z interferonem alfa)
- gruczolakorak odbytnicy (w połączeniu z DMSO, kwasem retinowym i maślanem sodu).
WAŻNE
Nieco wcześniej wspominaliśmy, że DMSO jest łączone z różnymi substancjami czynnymi. Podobnie w przypadku chemioterapii, gdzie DMSO został połączony jako trametynibem w leczeniu nieoperacyjnego czerniaka lub czerniaka z przerzutami z mutacją genu BRAF V600.
DMSO mimo, że wykazuje spory potencjał pomocniczy niż samodzielny jako uzupełnienie terapii przeciwnowotworowej, to nie jest pozbawione wad. Łączne stosowanie DMSO ze związkami platyny jak cisplastyna lub karboplatyna powoduje zmianę w obrębie substancji czynnej (wyparcie ligandu i zmiana struktury chemicznej), co wpływa negatywnie na skuteczność tego typu leków. Istnieją jednak przesłanki, w których dimetylosulfotlenek może ograniczyć toksyczność klasycznych leków przeciwnowotworowych, co pokazuje jedno z badań, gdzie wykorzystano wspomniany związek w leczeniu raka piersi.
Skutki uboczne DMSO
DMSO ma istotne znaczenie kliniczne w leczeniu wielu chorób i mniej poważnych dolegliwości. Nie jest jednak panaceum wolnym od działań niepożądanych i ma swoje ograniczania. Jednym z podstawowych przeciwwskazań do stosowania jest nadwrażliwość niektórych pacjentów na ten związek. DMSO może powodować reakcje alergiczne o różnych nasileniu od wysypki, pokrzywki na skórze po groźne w skutkach zaburzenia oddychania z obrzękiem twarzy, języka i gardła. Tytułowy związek ma niekorzystną możliwość inicjowania uwalniania histaminy, która odpowiada za wymienione wcześniej objawy. Dodatkowo duża porcja uwolnionej histaminy przyczynia się do objawów sercowo-naczyniowych i tych ze strony brzucha.
Inny mało przyjemny efekt to fakt, że niektórzy pacjenci stosujący DMSO mogą odczuwać w ustach i na skórze zapach czosnku. Efekt ten może utrzymywać się kilka do 72 godzin. Pozostałe mało swoiste skutki uboczne to bóle i zawroty głowy, dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego i objawy skórne.
Jeden z przeglądów systematycznych (publikacja o wysokim poziomie wiarygodności) dostarcza następujący wniosek końcowy:
MSO może powodować szereg działań niepożądanych, które w większości są przemijające i łagodne. Dawka DMSO odgrywa ważną rolę w występowaniu działań niepożądanych. DMSO wydaje się być bezpieczne w małych dawkach.
Przyjrzyjmy się dokładniej danym zaprezentowanym w powyższym przeglądzie naukowym, gdzie zestawiono ze sobą częstość występowania skutków ubocznych względem drogi podania.
Działania niepożądane DMSO na układ pokarmowy
Najczęściej zgłaszane w przeglądzie objawy ze strony układu pokarmowego to wymioty lub nudności, które występowały rzadziej w przypadku aplikacji na skórę niż w podaniu dożylnym. Uśredniona częstość występowania nudności to przedział 2-14% (dla obserwacji do 24 godzin lub do 34% przy obserwacji 5-dniowej), gdzie obserwowano zależność dawki i nasilenia nudności – po zmniejszeniu dawki uczucie mdłości ustępowało. Jak wyglądała częstość występowania innych objawów?
- wymioty (podanie dożylne i.v. 11-35%, aplikacja na skórę 1%)
- bolesne skurcze brzucha (5% i.v., 4% na skórę)
- nieprzyjemny oddech (2-6% i.v., 10% na skórę, 20% podanie dopęcherzowe).
Inne skutki uboczne DMSO
W przypadku aplikacji dożylnej wymienia się również działania niepożądane ze strony układu sercowo-naczyniowego i oddechowego. Są to:
- niedociśnienie 3-4%
- nadciśnienie 13-14%
- bradykardia 11%
- częstoskurcz 2-7%
- spadek tętna 79-94%
- dyskomfort w klatce piersiowej 2-5%
- kaszel 14%
- duszność 1%
- obrzęk płuc 1%.
Typowe dla aplikacji na skórę są uboczne objawy dermatologiczne, które zdarzały się rzadko dla podania dożylnego. Objawy te to m.in.:
- rumień 9%
- świąd 6%
- pokrzywka 16%
- parestezje 16%
- łuszczenie się naskórka 15%
- hiperpigmentacja 5%.
Inne skutki uboczne obejmowały:
- drgawki, czasowe porażenie nerwu czaszkowego III i IV przy podaniu dożylnym
- gorączka i/lub dreszcze 7-8%
- silne reakcje alergiczne, w tym reakcję anafilaktyczną.
DMSO w pytaniach i odpowiedziach
Czy stosowanie DMSO jest bezpieczne?
DMSO jest nieco problematycznym związkiem, dla którego nie określono dokładnego profilu bezpieczeństwa. Obecnie dostępnych jest niewiele randomizowanych badań klinicznych z podwójnie ślepą próba, które są uznane za najbardziej wiarygodne źródło danych klinicznych. Oprócz tego zbyt uproszczona metodologia niektórych badań, krótki czas trwania rzucają niepewność dla bezpiecznego stosowania nie tylko w leczeniu chorób stawów, ale również innych chorób, jak nowotwory, w których DMSO jest niesłusznie traktowane jako skuteczna, bezpieczna i samodzielna metoda do walki z rakiem.
Jakie są preparaty z DMSO dostępne na polskim rynku?
Obecnie dostępnych jest wiele preparatów bez recepty z DMSO, które mają status rejestracyjny kosmetyków lub są odczynnikami chemicznymi dedykowanymi do stosowania w laboratorium.
Kto nie powinien sięgać po DMSO?
Oprócz pacjentów uczulonych na ten składnik z jego stosowania powinny być wykluczone kobiety w ciąży i karmiące piersią, pacjenci chorzy na astmę, cukrzycę, zaburzenia wątroby i nerek (ze względu na metabolizm i drogę wydalania DMSO wraz z jego metabolitami).
Czy DMSO wchodzi w interakcje z innymi lekami?
Część źródeł podaje, że związek ten wchodzi w interakcje z werteporfiną (leczenie zwyrodnienia plamki żółtej związanej z wiekiem) tj. osłabia działanie tego leku. Oprócz tego wskazuje się na leki o profilu uspokajającym jak benzodiazepiny, a także leki przeciwzakrzepowe i antyagregacyjne (nasilone działanie – DMSO wydłuża czas krzepnięcia).
Gdzie szukać sprawdzonych informacji nt. DMSO?
Szukając informacji nt. DMSO kieruj się zawsze pojęciem EBM – medycyny opartej na dowodach. Pomocny w tym zakresie jest zespół lekarzy, dietetyków i specjalistów VitMeUp.pl, którzy chętnie odpowiedzą na pytania związane z DMSO i nie tylko.
Bibliografia
https://go.drugbank.com/drugs/DB01093
https://hmdb.ca/metabolites/HMDB0002151
https://www.drugs.com/mtm/cryoserv.html
https://www.drugs.com/mtm/rimso-50.html
https://www.drugs.com/mtm/dimethyl-sulfoxide.html
https://www.rxlist.com/rimso-50-drug.htm
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4816398/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10506818/
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2772973723009165#b18
https://www.webmd.com/vitamins-and-supplements/dmso-uses-and-risks
https://www.oarsijournal.com/article/S1063-4584(08)00066-6/fulltext
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21708034/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10346176/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6707402/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3460663/
https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0152538
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9801450/
Wlewy witaminowe
Odpowiednio skomponowana kroplówka witaminowa, jest idealnym sposobem nawadniającym organizm pacjentów i stanowi bardzo wydajną formę wspomagania leczenia chorych, ponieważ ma bardzo pozytywny wpływ na funkcjonowanie organizmu człowieka.
Trychologia
Trychologia zajmuje się diagnozowaniem i leczeniem dolegliwości związanych z włosami i skórą głowy takimi jak:
- nadmierne wypadanie włosów
- łysienie
- łupież
- łojotokowe zapalenie skóry
- atopowe zapalenie skóry
- łuszczyca
- przetłuszczanie się włosów i skóry głowy
Medycyna estetyczna
W ofercie medycyny estetycznej VitMeUp posiadamy:
*zabiegi mezoterapii,
*botoks,
*nici,
*lipoliza iniekcyjna,
*peelingi.
Badania diagnostyczne
W naszej klinice posiadamy szeroki pakiet badań z oferty największej w Polsce sieć laboratoriów medycznych DIAGNOSTYKA.
Badania można wykonać bez skierowania, a ich wyniki poznać online.
Zaplanuj swoją wizytę z VitMeUp
Kontakt
Skontaktuj się z nami mailowo lub telefonicznie
Wizyta
Umów wizytę do swojego domu lub odwiedź jedną z kilku naszych placówek
Zdrowie
Spotkaj się z naszym wykwalifikowanym personelem medycznym i rozpocznij swoją ścieżkę leczenia!