Jak Twoja tarczyca? Sprawdź to i wykonaj badanie TSH (hormonu tyreotropowego) we krwi!

Czy wiesz, że badanie TSH to podstawa diagnostyki zaburzeń czynności tarczycy i metabolizmu? Ich objawy są zazwyczaj, niestety, bardzo niespecyficzne.

Brakuje Ci energii, tyjesz mimo braku apetytu, masz obniżony nastrój albo zaparcia, bardzo marzniesz, czujesz osłabienie i apatię, a Twoja skóra jest sucha?

A może wręcz przeciwnie – nie możesz spać przez nadmierne pobudzenie, chudniesz, bardzo się pocisz, masz podwyższone ciśnienie, Twoje serce bije szybciej, a do tego źle znosisz wysokie temperatury? Mogą to być objawy zaburzeń tarczycy – i to nie wszystkie!

Co to jest TSH (hormon tyreotropowy)?

Może Cię to zdziwi, ale TSH (tyreotropina) nie jest hormonem wydzielanym przez tarczycę, tylko przez przysadkę mózgową. Dlaczego więc TSH ma kluczowe znaczenie w diagnostyce chorób tarczycy, m.in. nadczynności, niedoczynności albo autoimmunologicznego zapalenia tarczycy (Hashimoto, choroba Gravesa-Basedowa)? Ponieważ od ilości TSH we krwi zależy funkcjonowanie tarczycy. Za pomocą tego białka przysadka reguluje wydzielanie przez tarczycę własnych hormonów – tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3), a także dwóch mniej ważnych substancji (odwrotnej trójjodotyroniny i kalcytoniny).

Krótko mówiąc, stężenie TSH jest sprzężone zwrotnie ze stężeniem T4 i T3. Oznacza to, że:

• jeśli ilość T4 i T3 zaspokaja potrzeby organizmu, zmniejsza się poziom TSH,
• jeśli ilość T4 i T3 jest za niska, zwiększa się produkcja i wydzielanie TSH.

Niskie TSH

Niskie stężenie TSH w organizmie zazwyczaj jest spowodowane pierwotną nadczynnością tarczycy (hipertyreozą). Wywołują ją następujące czynniki:

• choroba Gravesa-Basedowa,
• choroba Plummera (wole guzkowe nadczynne),
• zapalenie tarczycy (np. choroba Quervaina o podłożu wirusowym),
• przedawkowanie jodu,
• zbyt wysoka dawka tyroksyny w zastępczej terapii hormonalnej niedoczynności tarczycy.

Poza tym do poziomu poniżej normy mogą przyczynić się inne zaburzenia:

• choroby przysadki mózgowej (w tym guzy),
• choroby podwzgórza (niedoczynność, guzy),
• czynniki genetyczne.

Wysokie TSH

Podwyższone TSH sugeruje zazwyczaj niedoczynność tarczycy (hipotyreozę), którą wywołuje m.in.:

• choroba Hashimoto,
• leczenie promieniotwórczym jodem lub radioterapia,
• zbyt duża dawka leków tyreostatycznych w przypadku leczenia nadczynności tarczycy,
• obwodowa odporność na hormony tarczycy.

Podwyższone TSH w ciąży: Czy nadczynność tarczycy jest niebezpieczna dla płodu?

Badanie TSH w ciąży wykonuje się na różnych jej etapach jako jeden z podstawowych testów. Monitorowanie stężenia tyreotropiny jest bardzo ważne, ponieważ hormon ten odpowiada za zdrowie zarówno przyszłej mamy, jak i dziecka. Normy zmieniają się w zależności od trymestru i wynoszą:

• 0,01-2,32 μIU/ml w I trymestrze,
• 0,1-2,35 μIU/ml w II trymestrze,
• 0,1-2,65 μIU/ml w III trymestrze.

Ani podwyższone, ani obniżone TSH nie jest wskazane u przyszłej mamy. Jednak niedoczynność tarczycy w ciąży ma poważniejsze konsekwencje niż nadczynność. Niektóre objawy niedoczynności łatwo pomylić z naturalną fizjologią ciąży. Należy do nich wzrost masy ciała, senność, obrzęki, zaparcia czy suchość skóry. Zignorowanie tych znaków ostrzegawczych może prowadzić do niedokrwistości, nadciśnienia, odklejenia łożyska, przedwczesnego porodu czy krwotoku w czasie połogu.

Jakie inne badania krwi warto wykonać (oprócz stężenia TSH)?

Na tarczycę można też zrobić badanie krwi fT4 lub fT3, czyli oznaczyć stężenia wolnych hormonów tarczycy. Ponieważ jednak nawet niewielkie wahania ich poziomów powodują duże zmiany w wydzielaniu TSH, badanie krwi TSH stanowi pierwszy wybór przy diagnozie zaburzeń wydzielania hormonów tarczycy.

Badanie tarczycy może też obejmować testy niezwiązane z krwią. Lekarze często wystawiają skierowanie na USG lub biopsję tarczycy, które wykrywają zmianę wielkości i struktury tego narządu albo guzki.

Poza tym bardzo ważną rolę w produkcji hormonów tarczycowych odgrywa jod, który przyłącza się do aminokwasu tyrozyny i tworzy substrat w procesie ich syntezy. Niedobór tego pierwiastka znacząco wpływa na pracę tarczycy. A ponieważ zostaje on wydalony przez nerki, do oceny poziomu jodu w organizmie służy badanie jego stężenia w moczu.