Czy morfologia wykaże niedobór witaminy B12?
Morfologia to podstawowe badanie krwi, które polega na ocenie ilości krwinek (erytrocytów, leukocytów i trombocytów) oraz ich różnych właściwości. Czy z wyników da się jednak odczytać coś więcej, np. niedobór witaminy B12? Tak! Nieprawidłowości w morfologii, zwłaszcza w połączeniu z pewnymi objawami, mogą pomóc w diagnozowaniu hipowitaminozy B12 i związanych z tym zaburzeń.
Czym jest witamina B12, czyli kobalamina?
Na początek warto wyjaśnić, jakie znaczenie ma witamina B12 dla organizmu. Tak naprawdę to nie jedna substancja, a grupa organicznych związków chemicznych z grupy korynoidów. W ich budowie występuje układ korynowy złożony ze sprzężonych pierścieni pirolowych, który jest zlokalizowany wokół centralnego atomu kobaltu (stąd inna nazwa witaminy B12, kobalamina). Do aktywnych biologicznie, czyli użytecznych dla organizmu, korynoidów należą metylokobalamina, hydroksykobalamina oraz deoksyadenozylokobalamina. Z kolei cyjanokobalamina to syntetyczna pochodna witaminy B12, która wchodzi w skład suplementów diety i leków.
Witamina B12 pełni bardzo istotną rolę dla prawidłowego funkcjonowania organizmu:
- Warunkuje proces powstawania krwinek czerwonych w szpiku kostnym – bez niej nie zachodzi prawidłowa synteza DNA erytrocytów,
- Jest niezbędna do właściwego działania układu nerwowego – wspomaga budowę otoczek mielinowych i neuroprzekaźników.
Ludzki organizm nie wytwarza biodostępnej formy witaminy B12 (synteza przez mikrobiotę jelitową zachodzi w miejscach, w których jej wchłanianie jest niemożliwe). Wszelkie zapasy tej substancji magazynuje wątroba – zgromadzona ilość wystarcza średnio na 3-6 lat.
Źródło witaminy B12 w pożywieniu to produkty pochodzenia zwierzęcego:
- mięso,
- sery,
- jaja,
- mleko.
W produktach roślinnych nie ma witaminy B12. Niektóre źródła podają, że pewne rośliny (np. strączkowe) zawierają jakieś ilości kobalaminy. Wynika to jednak z obecności gatunków bakterii zdolnych do syntetyzowania witaminy B12. Jeśli zaś chodzi o kiszonki, czyli produkty roślinne poddane fermentacji, zdania specjalistów są podzielone. Według niektórych znajdują się w nich jedynie nieaktywne formy witaminy B12, które dodatkowo mogą blokować wchłanianie form aktywnych. Weganom i wegetarianom pozostaje więc tylko albo suplementacja, albo spożywanie napojów roślinnych wzbogaconych w witaminę B12.
Objawy niedoboru witaminy B12
Lista objawów niedoboru kobalaminy jest bardzo długa. Najczęściej to zaburzenia ze strony układu krwiotwórczego, a następnie układu pokarmowego i nerwowego (zaburzenia neurologiczne i psychiatryczne).
|
Układ |
Objawy |
|
Krwiotwórczy |
Niedokrwistość megaloblastyczna (zmęczenie, duszności, kołatanie serca, zawroty głowy) |
|
Pokarmowy |
Utrata smaku, brak apetytu, zaparcia, zapalenie języka (tzw. język bawoli), zapalenie jamy ustnej (np. z owrzodzeniem), nudności, biegunki |
|
Nerwowy |
Parestezje rąk i stóp, drętwienie kończyn, utrata czucia głębokiego (położenia i wibracji), zaburzenia równowagi, pogorszenie wzroku, osłabienie mięśni z powodu zaburzeń funkcjonowania nerwów |
|
Psychiczny |
Otępienie, depresja, osłabienie pamięci, apatia, zaburzenia nastroju, stany urojeniowe |
Masz objawy ze strony układu nerwowego? Uważaj na trwałe zaburzenia neurologiczne!
Objawy neurologiczne utrzymujące się dłużej niż pół roku mogą się nie cofnąć! Im więcej czasu upłynie od pojawienia się zaburzeń do wdrożenia leczenia, tym mniejsza szansa na powrót do sprawności. Dlatego to bardzo ważne, żeby wszelkie symptomy deficytu witaminy B12 – czy w postaci nieprawidłowości w badaniu krwi, czy niepokojących objawów ze strony organizmu – jak najszybciej skonsultować z lekarzem.
Przyczyny niedoboru witaminy B12
Wśród przyczyn niedoboru witaminy B12 można wymienić:
- Lekkie/umiarkowane zaburzenia wchłaniania z powodu zapalenia błony śluzowej żołądka, przyjmowania niektórych leków, m.in. metforminy (na cukrzycę) czy hamujących wydzielanie kwasu żołądkowego, przewlekłego zapalenia trzustki, zakażenia tasiemcem (bruzdogłowcem szerokim),
- Ciężkie zaburzenia wchłaniania z powodu nieprawidłowości czynnika wewnętrznego krwi (niedokrwistość Addisona i Biermera, gastrektomia, operacje bariatryczne, resekcja jelita krętego, zapalenie wywołane przez Helicobacter pylori, choroba Leśniowskiego i Crohna, zespół Zollingera i Ellisona, SIBO),
- Dieta (wegańska, wegetariańska, niezbilansowana),
- Anoreksja lub niedożywienie,
- Alkoholizm,
- Zaburzenia genetyczne (zespół Imerslund i Gräsbecka, niedobór czynnika IF, niedobór transkobalaminy),
- Ekspozycja na tlenek azotu (stosowany np. w anestezjologii).
Morfologia może sugerować niski poziom witaminy B12
Morfologia nie służy do oznaczania poziomu żadnych witamin, również witaminy B12, jednak niektóre nieprawidłowe wartości mogą wskazywać na niedobór kobalaminy. Jakie?
- Zmniejszenie stężenia hemoglobiny – Hb (HBL, HGB) oznaczane w g/dl. Normy mogą nieco się różnić w zależności od laboratorium, ale zazwyczaj wynoszą 13-18 dla mężczyzn i 12-16 dla kobiet (11-14 dla kobiet w ciąży). Niski poziom hemoglobiny świadczy o niedokrwistości, a jedną z jej przyczyn jest właśnie za małe stężenie witaminy B12. Jednak przy anemii megaloblastycznej poziom hemoglobiny może być prawidłowy lub powyżej normy.
- Zwiększenie objętości czerwonych krwinek – MCV. Norma to 82-92 fl.
- Umiarkowana małopłytkowość – PLT. Za normę przyjmuje się 150000-400000 µl. Obniżone stężenie witaminy B12 i kwasu foliowego może zaburzać produkcję płytek krwi w szpiku.
Działanie kroplówek witaminowych
Podanie kroplówki witaminowej umożliwia uzupełnienie niezbędnych witamin, które wspierają ogólne zdrowie i procesy regeneracji. Wlewy detoksykujące pomagają w oczyszczaniu organizmu z toksyn, a mieszanki energetyzujące wzmacniają witalność i podwyższają energię. Wlewy antystresowe natomiast redukują stres i napięcie nerwowe, ułatwiając codzienne funkcjonowanie. Możliwe jest nawet „leczenie” kaca wlewami witaminowymi. Kluczowe znaczenie ma jednak odpowiedni skład preparatu przeznaczonego do infuzji. Warto przy tym podkreślić, że poszczególne składniki wlewów wykazują nieco inne właściwości, dlatego ich odpowiednia kombinacja pozwala na osiągnięcie szeregu korzystnych rezultatów sprzyjających zdrowiu. Poniżej znajdziesz funkcje pełnione przez poszczególne witaminy, minerały czy aminokwasy.
Witamina B2 (ryboflawina):
- wzmacnia układ odpornościowy,
- zwiększa nawilżenie oczu,
- wspiera układ nerwowy,
- redukuje ryzyko PMS,
- wpływa na stan błon śluzowych,
- poprawia kondycję skóry,
- zapobiega depresji,
- zmniejsza osteoporozę.
Witamina C:
- chroni mózg przed konsekwencjami niedokrwienia,
- poprawia odporność organizmu,
- obniża zły cholesterol,
- zwiększa poziom dobrego cholesterolu,
- przeciwdziała udarom mózgu,
- zapobiega tworzeniu się siniaków,
- przyspiesza gojenie się ran i oparzeń.
Witamina B12 (kobalamina):
- reguluje apetyt,
- usprawnia układ nerwowy,
- pomaga w utrzymaniu dobrego nastroju,
- utrzymuje stabilność genów,
- produkuje czerwone krwinki w szpiku kostnym,
- redukuje poziom lipidów we krwi.
Arginina:
- wzmacnia funkcje mięśni,
- stymuluje produkcję insuliny,
- obniża poziom cukru we krwi na czczo,
- uczestniczy w produkcji plemników,
- wspiera produkcję kolagenu,
- rozszerza naczynia krwionośne,
- działa przeciwutleniająco.
Jakie badania laboratoryjne warto wykonać przy podejrzeniu niedoboru witaminy B12?
W celu zbadania poziomu witaminy B12 w organizmie zazwyczaj wykonuje się oznaczenie jej zawartości w surowicy. Od 1 lipca 2022 skierowanie na taki test ma prawo wypisać nawet lekarz rodzinny, jednak uchodzi ono za mało czułe – stężenia w dolnej granicy zakresu referencyjnego mogą już świadczyć o niedoborze. Dlatego przy diagnozowaniu tej hipowitaminozy, oprócz poziomu witaminy B12, należy oznaczyć również inne parametry:
- Homocysteinę (najczęściej – ze względu na koszty i dostępność badań),
- Kwas metylomalonowy,
- Holotranskobalaminę,
- Bilirubinę,
- Dehydrogenazę mleczanową (LDH),
- Aminotransferazy.
Zbyt małej ilości witaminy B12 w organizmie często towarzyszy deficyt kwasu foliowego, dlatego warto sprawdzić również ten parametr. Zlecone badania krwi mogą też obejmować poziom żelaza, transferryny i ferrytyny oraz oczywiście morfologię. Analizy te są także pomocne w ocenie skuteczności leczenia i suplementacji.
W przypadku niedokrwistości złośliwej i/lub neuropatii spowodowanych niedoborem witaminy B12 lekarz może zlecić również badanie pod kątem przeciwciał przeciwko czynnikowi wewnętrznemu krwi (IF).
Badanie witaminy B12 we krwi to użyteczna analiza laboratoryjna, nie wystarcza jednak do skutecznego leczenia hipowitaminozy ani innych zaburzeń, które są jej konsekwencją. Jak wskazała konsultant krajowa w dziedzinie medycyny rodzinnej dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas (w 2022), samo oznaczenie witaminy B12 nie zastępuje diagnostyki neurologicznej ani geriatrycznej.
Leczenie niedoboru witaminy B12 – suplementacja lub zastrzyki
Leczenie niedoboru witaminy B12 to suplementacja preparatami podjęzykowymi lub dojelitowymi zawierającymi cyjanokobalaminę, które wykazują porównywalną skuteczność.
W niektórych przypadkach mogą być wskazane iniekcje domięśniowe (leczenie parenteralne). Najpierw stosuje się intensywne uzupełnianie deficytu w dawce 100 μg na dobę lub 1000 μg dwa razy w tygodniu (przez 2 tygodnie), następnie 1000 μg na tydzień (przez 2-3 miesiące), a w końcu 1000 μg na miesiąc w ramach terapii podtrzymującej. Bywa, że suplementacja jest konieczna do końca życia pacjenta.
Weganie powinni uzupełnić niedobór witaminy B12?
Specjaliści zalecają stałe przyjmowanie preparatów witaminy B12 osobom na diecie wegańskiej (i wegetariańskiej, choć ryzyko deficytu jest niższe ze względu na spożywanie nabiału i jaj) – i to najlepiej natychmiast po odstawieniu/ograniczeniu spożywania produktów pochodzenia zwierzęcego. Zalecane dawkowanie to (do wyboru):
- Codziennie: 50-100 µg,
- 2 razy w tygodniu: 1000 µg,
- Raz w tygodniu: 2000 µg.
Witamina B2 (ryboflawina):
- wzmacnia układ odpornościowy,
- zwiększa nawilżenie oczu,
- wspiera układ nerwowy,
- redukuje ryzyko PMS,
- wpływa na stan błon śluzowych,
- poprawia kondycję skóry,
- zapobiega depresji,
- zmniejsza osteoporozę.
Witamina C:
- chroni mózg przed konsekwencjami niedokrwienia,
- poprawia odporność organizmu,
- obniża zły cholesterol,
- zwiększa poziom dobrego cholesterolu,
- przeciwdziała udarom mózgu,
- zapobiega tworzeniu się siniaków,
- przyspiesza gojenie się ran i oparzeń.
Witamina B12 (kobalamina):
- reguluje apetyt,
- usprawnia układ nerwowy,
- pomaga w utrzymaniu dobrego nastroju,
- utrzymuje stabilność genów,
- produkuje czerwone krwinki w szpiku kostnym,
- redukuje poziom lipidów we krwi.
Arginina:
- wzmacnia funkcje mięśni,
- stymuluje produkcję insuliny,
- obniża poziom cukru we krwi na czczo,
- uczestniczy w produkcji plemników,
- wspiera produkcję kolagenu,
- rozszerza naczynia krwionośne,
- działa przeciwutleniająco.
Objawy i skutki niedoboru kobalaminy a zalecane badania krwi – podsumowanie
Podsumowując, niedobór lub brak witaminy B12 ma dla organizmu fatalne skutki, przede wszystkim ze strony układu krwiotwórczego. Niedobór B12 wpływa też na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i pokarmowego oraz prowadzi do zaburzeń psychicznych. Dlatego jeśli Twoja morfologia wykazała nieprawidłowości sugerujące deficyt kobalaminy, jak najszybciej udaj się do lekarza!
Chętnie odpowiemy nawet na najtrudniejsze pytania!
Źródła:
- https://www.rynekzdrowia.pl/Neurologia/Lekarz-rodzinny-moze-juz-kierowac-na-badanie-na-witamine-B12-i-kwas-foliowy-na-NFZ-Co-wykryja,236066,208.html [dostęp online: 23.07.2024].
- https://www.termedia.pl/Czasopismo/-98/pdf-51771-10?filename=niedobor%20witaminy%20b12.pdf. [dostęp online: 23.07.2024].
- https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/63297,witamina-b12. [dostęp online: 23.07.2024].
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Witamina_B12. [dostęp online: 23.07.2024].