Mikrobiota jelitowa – dlaczego jest tak ważna?
Mikrobiota jelitowa – dlaczego jest tak ważna?
Przewód pokarmowy człowieka charakteryzuje się najbardziej zróżnicowaną i liczną społecznością mikroorganizmów w porównaniu do innych części ciała, zawierając około 100 bilionów mikrobów. Liczne doniesienia naukowe skupiają się na badaniu związków między tymi mikroorganizmami a kluczowymi funkcjami biologicznymi, takimi jak trawienie składników odżywczych, metabolizm i funkcjonowanie układu odpornościowego. Odkrycia ostatnich dwóch dekad podkreślają głęboki udział mikrobioty jelitowej w tych procesach.
Mikrobiota jelitowa – czym jest?
Mikrobiota jelitowa to zespół mikroorganizmów kolonizujących jelito. Jest zróżnicowana i obejmuje sześć głównych rodzajów bakterii, w tym Firmicutes, Bacteroidetes, Actinobacteria, Proteobacteria, Fusobacteria i Verrucomicrobia, z Firmicutes i Bacteroidetes jako dominującymi grupami. W kontekście grzybów, czyli mykobiomu jelitowego, najbardziej znane gatunki to Candida, Saccharomyces, Malassezia i Cladosporium. Mikroflora jelitowa zawiera również wirusy, fagi oraz archeony, z Methanobrevibacter smithii jako jednym z głównych przedstawicieli archeonów [1].
Ludzka mikrobiota jelitowa „rozwija” się od pierwszych dni życia. Badania pokazują, że już sam rodzaj porodu może istotnie wpływać na jej skład, a dzieci rodzące się przez cesarskie cięcie, w porównaniu z dziećmi rodzonymi siłami natury, mają słabsze zróżnicowanie mikrobioty układu pokarmowego w okresie pierwszych miesięcy życia [2]. U ludzi mikroflora jelitowa może się także różnić w zależności od wieku i czynników środowiskowych (na przykład stosowania leków). Ogólnie rzecz biorąc, różnorodność mikroflory wzrasta w okresie pomiędzy dzieciństwem a dorosłością i maleje w starszym wieku (powyżej 70. roku życia) [3].
Jakie funkcje pełni mikrobiota jelitowa?
Rola mikrobioty jelitowej w organizmie ludzkim jest niezwykle ważna i zróżnicowana.
- Odgrywa ona zasadniczą rolę w ochronie przed patogenami poprzez kolonizację śluzówek, produkcję czynników antybakteryjnych i stymulowanie układu immunologicznego. Działa także jako regulator w procesach podziału i różnicowania komórek nabłonkowych, co ma wpływ na prawidłowe funkcjonowanie procesów metabolicznych i trawiennych, a także na regulację wydzielania insuliny i modyfikację oporności na insulinę.
- Ponadto, mikrobiota jest zaangażowana w prawidłowe funkcjonowanie osi jelito-mózg, co pokazuje jej wpływ na funkcje neurologiczne i zdrowie psychiczne. Zmiany w składzie mikrobioty mogą prowadzić do problemów z przepuszczalnością jelit, zaburzeń procesów trawiennych i metabolicznych, a także do podatności na zaburzenia psychiczne i nastrojowe.
- Istotną funkcją mikrobioty jest również wpływ na procesy trawienne, szczególnie w metabolizowaniu składników pokarmowych ludzkie na przyswajalne produkty końcowe, jak krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, które mają znaczący wpływ dla zdrowia jelit.
- Mikrobiota jelitowa jest również odpowiedzialna za syntezę niezbędnych witamin, co podkreśla jej rolę w utrzymaniu ogólnego stanu zdrowia i witalności organizmu. Zmiany w mikrobiocie spowodowane dietą lub antybiotykoterapią mogą mieć długofalowe skutki dla zdrowia, w tym zmiany poziomu witamin i innych istotnych biomolekuł [4].
Dysbioza jelitowa – objawy zaburzeń mikrobioty jelitowej
Objawy dysbiozy jelitowej są zróżnicowane. Mogą obejmować szereg dolegliwości ze strony układu pokarmowego jak i całego ustroju. Osoby, u których skład mikrobioty jelitowej jest zaburzony często skarżą się na problemy takie jak bóle brzucha, wzdęcia, zgaga, biegunki lub zaparcia.
Dysbioza jelitowa może również wiązać się z szerszymi problemami zdrowotnymi, takimi jak zaburzenia odpornościowe, metaboliczne i psychiczne, w tym depresja czy zaburzenia lękowe. Została także powiązana z chorobami takimi jak cukrzyca typu 2, otyłość, celiakia, zespół jelita drażliwego, a nawet choroby sercowo-naczyniowe [4,5].
Skąd jednak bierze się dysbioza? Do jej występowania może przyczyniać się dużo rozmaitych czynników, w tym oczywiście styl życia. „Śmieciowe”, mało odżywcze i wysoko przetworzone jedzenie, przewlekły stres, brak snu i odpoczynku oraz aktywności fizycznej czy przewlekłe niedobory – to tylko niektóre ze składowych, mogących wpływać na zaburzenia mikrobioty jelitowej. Warto także wspomnieć o nadużywaniu leków zobojętniających z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP), które od pewnego czasu dostępne są bez recepty, a w konsekwencji dłuższego stosowania negatywnie oddziałują na mikrobiom [6].
Jak wesprzeć mikrobiotę jelitową – dietetyka kliniczna Wrocław
Jak w takim razie stwierdzić dysbiozę jelitową? W diagnostyce dysbiozy jelitowej kluczowe jest badanie mikroflory jelit, które pozwala określić jakościowy i ilościowy skład bakterii kolonizujących układ pokarmowy. Dla pełniejszej diagnozy i odpowiedniego leczenia zaleca się konsultację ze specjalistą gastroenterologiem oraz dietetykiem, który podpowie jak dostosować odpowiednią dietę i terapię do indywidualnych potrzeb pacjenta. Leczenie opiera się m.in. na właściwie skomponowanym jadłospisie i celowanej probiotykoterapii, co ma na celu przywrócenie prawidłowej flory bakteryjnej, w czym pomóc może właśnie dietetyka kliniczna.
To dziedzina zajmująca się opracowywaniem programów żywieniowych mających na celu poprawę lub utrzymanie zdrowia pacjentów. Dietetycy kliniczni pracują w środowiskach medycznych. Ich głównym zadaniem jest tworzenie zindywidualizowanych planów żywieniowych na podstawie konkretnych potrzeb medycznych i stanów zdrowia pacjentów. W swojej pracy mogą ponadto korzystać z rozmaitych rozwiązań, jak np. racjonalna fitoterapia czy odpowiednio dobrane probiotyki. Ich rola w odbudowie mikrobiomu jelitowego jest zatem nieoceniona.
Dietetyk Wrocław – Anna Henzel
Jeśli poszukujesz dietetyka we Wrocławiu, który pomoże przywrócić Ci dobrą kondycję jelit, zaburzoną np. na tle inny problemów zdrowotnych, stosowanej farmakoterapii, spożywania alkoholu czy niewłaściwej diety – zapraszamy do kliniki VitMeUp. Nasza wybitna specjalistka – dietetyk Anna Henzel będzie w tej kwestii nieocenioną pomocą.
Chętnie odpowiemy nawet na najtrudniejsze pytania!
Bibliografia:
- Hillman, E. T., Lu, H., Yao, T. & Nakatsu, C. H. Microbial ecology along the gastrointestinal tract. Microbes Environ.32, 300–313 (2017).
- https://forumpediatrii.pl/artykul/ciecie-cesarskie-a-mikrobiom-przewodu-pokarmowego [data wejścia: 15.04.2024].
- Rinninella, E. et al. What is the healthy gut microbiota composition? A changing ecosystem across age, environment, diet, and diseases. Microorganisms. 7, 14 (2019).
- Hou, K., Wu, ZX., Chen, XY. et al. Microbiota in health and diseases. Sig Transduct Target Ther 7, 135 (2022). https://doi.org/10.1038/s41392-022-00974-4
- Gałęcka M, Basińska AM, BArtnicka A. Znaczenie mikrobioty jelitowej
w kształtowaniu zdrowia człowieka – implikacje w praktyce lekarza
rodzinnego. Forum Medycyny Rodzinnej 2018, tom 12, nr 2, 50–59. - Węgielska I, Suliburska J. Wpływ leków na mikroflorę jelitową. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2016, tom 7, nr 1, 1–7.