Profilaktyka i wczesne objawy raka szyjki macicy | Jak wykryć ten nowotwór? | Ginekolog – Wrocław
Spis treści:
- Profilaktyka i wczesne objawy raka szyjki macicy | Jak wykryć nowotwór? | Ginekolog – Wrocław
- Ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy
- Rodzaje raka szyjki macicy
- Przyczyny raka szyjki macicy
- Objawy raka szyjki macicy
- Czy można zmniejszyć ryzyko raka szyjki macicy?
- Na czym polega profilaktyka raka szyjki macicy?
- Leczenie raka szyjki macicy
Profilaktyka i wczesne objawy raka szyjki macicy | Jak wykryć ten nowotwór? | Ginekolog – Wrocław
Wśród wczesnych objawów raka szyjki macicy lekarze ginekolodzy wyróżniają m.in. nawracające upławy, nieprawidłowe krwawienie z pochwy oraz zwiększenie intensywności i wydłużenie doświadczanych przez kobietę miesiączek. Należy natomiast pamiętać o tym, że symptomy te wcale nie muszą występować, nowotwór ten często nie daje żadnych objawów na wczesnym etapie, pomimo jego rozwoju. Poza tym, w przypadku ich pojawienia się, mogą one sugerować inne dolegliwości zdrowotne, co nieco utrudnia proces diagnostyczny. Kluczowa jest więc odpowiednia profilaktyka, dzięki której prędkie rozpoznanie choroby i ograniczenie ryzyka ewentualnych powikłań staje się znacznie bardziej prawdopodobne.
Ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy
Nowotwór szyjki macicy jest co czwartym najczęściej występującym nowotworem wśród kobiet. Już na tej podstawie można przypuszczać, że ryzyko rozwoju raka szyjki macicy jest w skali świata ogromne. W samej Polsce rak szyjki macicy dotyka rocznie ok. 2,5 tys. kobiet – u tylu pacjentek jest on diagnozowany. W rezultacie ok. 1,5 tys. osób umiera z jego powodu. W Europie z kolei wykrycie komórek nowotworowych w obrębie szyjki macicy następuje każdego roku u mniej więcej 69 tys. kobiet. Wśród 30 tys. pacjentek dochodzi do zgonu. W większości przypadków (więcej niż 95%) za raka szyjki macicy odpowiada wirus brodawczaka ludzkiego – HPV (Human Papiloma Virus), a to HPV stanowi najczęstszą infekcję wirusową przenoszoną drogą płciową.
Warto wiedzieć: zgodnie z szacunkami w ciągu całego życia 8 na 10 aktywnych seksualnie osób zarazi się wirusem HPV.
Rodzaje raka szyjki macicy
- Rak płaskonabłonkowy
- Gruczolakorak
- Rak gruczołowo-płaskonabłonkowy
- Czerniak
- Mięśniak
- Chłoniak
Przyczyny raka szyjki macicy
Główną przyczyną zmian nowotworowych w obrębie szyjki macicy jest zakażenie wirusem HPV – ludzie zarażają się nim najczęściej wtedy, kiedy stają się aktywni seksualnie. W związku z tym rozpoczęcie współżycia w bardzo młodym wieku i odbywanie stosunków płciowych z wieloma partnerami seksualnymi zwiększa ryzyko rozwoju raka szyjki macicy. Lekarze ginekolodzy przypominają jednak, że HPV występuje w różnych postaciach, a nie każda z nich ma związek z występowaniem opisywanego schorzenia. Do szczepów, które uznawane są za najczęstszą przyczynę rozwoju nowotworu szyjki macicy, należy HPV16 oraz HPV18.
Warto wiedzieć: w Polsce w więcej niż 80% przypadków rak szyjki macicy jest wywoływany przez HPV typu 16 i 18, czyli wysokoonkogenne postacie wirusa.
Także praca układu odpornościowego może mieć związek ze zwiększeniem prawdopodobieństwa zachorowania na ten nowotwór. W przypadku zakażenia wirusem HPV układ immunologiczny staje się niezdolny do efektywnej walki z rakiem. Innym czynnikiem ryzyka jest opryszczka narządów płciowych, a także palenie tytoniu. Badania pokazują, że kobiety palące tytoń są mniej więcej dwa razy bardziej narażone na rozwój nowotworu szyjki macicy niż kobiety, które nie palą. Przypuszcza się, że także doustne środki antykoncepcyjne mogą wiązać się z podwyższonym prawdopodobieństwem zachorowania. Nie ma natomiast wystarczających dowodów na potwierdzenie tej hipotezy.
Warto wiedzieć: rak szyjki macicy rozwija się przede wszystkim u pacjentek powyżej 20 roku życia.
Czynniki zwiększające ryzyko rozwoju raka szyjki macicy:
- zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV),
- osłabienie układu odpornościowego,
- opryszczka narządów płciowych,
- palenie papierosów.
Warto wiedzieć: badania wykazały, że kobiety, których matki zażyły w trakcie ciąży dietylostilbestrol (DES), aby zapobiec poronieniu, są bardziej narażone na rozwój rzadkiego raka szyjki macicy lub pochwy.
Pośrednie czynniki ryzyka rozwoju nowotworu:
- wczesne rozpoczęcie życie seksualnego,
- współżycie z wieloma partnerami seksualnymi,
- zauważona nieprawidłowość w badaniu cytologicznym.
Objawy raka szyjki macicy
Pierwsze objawy raka szyjki macicy mogą być w ogólnie niedostrzegalne: we wczesnym stadium choroby zazwyczaj nie pojawiają się żadne symptomy. Dlatego wykrycie nowotworu we wczesnych stadiach choroby jest nierzadko bardzo trudne, a nawet niemożliwe. Dopiero z czasem pacjentka doświadcza konkretnych dolegliwości. Niemniej bardzo często są one łączone z infekcją dróg moczowych. Wśród wczesnych objawów raka szyjki macicy wyróżnia się w szczególności ciągłe upławy: o charakterystycznym kolorze lub zapachu, krwawienie z pochwy, np. po stosunku, a także długie i uciążliwe miesiączki.
Wczesne symptomy nowotworu szyjki macicy:
- nawracające upławy,
- krwawienia z pochwy (poza normą),
- dłuższe i bardziej uciążliwe miesiączki.
Objawy nowotworu w zaawansowanym stadium:
- ból miednicy,
- ból pleców i nóg,
- opuchnięta noga,
- pęknięcie kości,
- utrata apetytu,
- utrata masy ciała,
- zmęczenie,
- bolesne oddawanie moczu,
- utrata kontroli nad jelitami i pęcherzem,
- wyciek moczu lub kału z pochwy.
Warto wiedzieć: upławy mogące wskazywać na raka szyjki macicy są nierzadko wodniste, różowe, brązowe lub krwawe. Mogą mieć także nieprzyjemny zapach.
Czy można zmniejszyć ryzyko raka szyjki macicy?
Rak szyjki macicy jest nowotworem złośliwym, którego można uniknąć. Kluczowe znaczenie ma natomiast regularne wykonywanie odpowiednich badań profilaktycznych w kierunku raka szyjki macicy oraz szczepień ochronnych. Co jednak istotne, najlepiej, kiedy szczepienie przeciwko HPV jest wykonywane przed rozpoczęciem życia seksualnego – czyli przed momentem, w którym powstanie potencjalne ryzyko zakażenia. Niemniej również osobom aktywnym seksualnie lekarze ginekolodzy zalecają zastosowanie takiej ochrony.
Warto wiedzieć: w Polsce zaleca się szczepienie przeciwko HPV wszystkim pacjentom w wieku powyżej 9. roku życia – zarówno kobietom, jak i mężczyznom. Rekomendacja ta dotyczy nawet tych kobiet, u których zdiagnozowano już stan przedrakowy szyjki macicy. W ich przypadku szczepionka pozwoli na ograniczenie ryzyka nawrotu choroby i tym samym na lepsze rokowania.
Na czym polega profilaktyka raka szyjki macicy?
Profilaktyka nowotworu szyjki macicy polega przede wszystkim na wykonaniu szczepienia przeciwko HPV. Zastosowanie szczepionki nie daje natomiast wystarczającej ochrony. Niezbędne jest też regularne wykonywanie badań przesiewowych: cytologii polegającej na pobraniu wymazu z szyjki macicy do badania w laboratorium. Służy do tego specjalna szczoteczka umożliwiająca uzyskanie niezbędnego materiału pozyskanego z powierzchni oraz kanału szyjki macicy. Co istotne, aby zmniejszyć ryzyko tego nowotworu oraz zwiększyć prawdopodobieństwo wczesnego wykrywania raka szyjki macicy w przypadku jego wystąpienia, zaleca się łączenie szczepień z badaniami przesiewowymi, a także z natychmiastowym leczeniem wszelkich zmian przedrakowych.
Warto wiedzieć: szczepienia nie wystarczą, jeśli kobieta nie wykonuje regularnych badań kontrolnych.
Elementy profilaktyki przeciwnowotworowej:
- szczepienie przeciwko HPV,
- badanie przesiewowe: cytologia,
- badanie ginekologiczne,
- diagnostyka i leczenie zmian przedrakowych.
Elementy diagnostyki w przypadku zmian komórkowych:
- kolonoskopia,
- biopsja.
Leczenie raka szyjki macicy
Leczenie raka szyjki macicy zależy w szczególności od stopnia zaawansowania choroby. Jeśli pobranie materiału do badania zakończy się potwierdzeniem obecności nowotworu, lekarze ginekolodzy mogą zlecić wykonanie dodatkowych badań – w celu ustalenia stopnia jego zaawansowania. W takich sytuacjach zazwyczaj realizowana jest tomografia komputerowa, prześwietlenie rentgenowskie, skan pozytonowej tomografii emisyjnej oraz rezonans magnetyczny. W zależności od wyniku prowadzonej diagnostyki leczenie może obejmować radioterapię, chemioterapię, brachyterapię oraz zabiegi chirurgiczne. W przypadku raka szyjki macicy o wielkości większej niż 4 cm lekarze ginekolodzy zalecają najczęściej usunięcie macicy pacjentki.
Warto wiedzieć: stadium raka szyjki macicy ma kluczowe znaczenie w kontekście planowania procesu terapeutycznego pacjentek, u których wykryto tę chorobę.
Źródła:
Cervical cancer | WHO https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cervical-cancer
Cervical cancer worldwide | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30064936/
Human papillomavirus and cervical cancer | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12525422/
Nowotwór szyjki macicy | Krajowy Rejestr Nowotworów https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-szyjki-macicy-czym-jest
Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej, Polskiego Towarzystwa Wakcynologii oraz Polskiego Towarzystwa Kolposkopii i Patofizjologii Szyjki Macicy w zakresie szczepień profilaktycznych przeciwko zakażeniom wirusami brodawczaka ludzkiego w Polsce | Onkologia po Dyplomie https://podyplomie.pl/onkologia/37660,rekomendacje-polskiego-towarzystwa-ginekologow-i-poloznikow-polskiego-towarzystwa-pediatrycznego
The HPV vaccine | Cancer Council https://www.hpvvaccine.org.au/hpv-vaccine