Zaznacz stronę

ŻELAZO – funkcje, nidobory, anemia


Żelazo – funkcje żelaza, anemia, produkty bogate w żelazo i uzupełnienie niedoborów. 

Powszechnie wiadomo, że niedobór lub nadmierna ekspozycja na różne pierwiastki ma zauważalny wpływ na zdrowie człowieka. Ich działanie zależy od kilku czynników – wchłaniania, metabolizmu i stopnia interakcji z procesami fizjologicznymi. 

Żelazo jest niezbędnym składnikiem do funkcjonowania niemalże wszystkich żywych organizmów, ponieważ bierze udział w wielu odmiennych procesach metabolicznych, takich jak transport tlenu, synteza kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA) i przenoszenie elektronów.

Spis treści:

  1. Czym jest żelazo?
  2. Rola żelaza w organizmie
  3. Rodzaje żelaza. Jakie żelazo wchłania się najlepiej?
  4. Przyswajalność żelaza – najlepiej przyswajalne żelazo
  5. Niedobór żelaza – przyczyny. Co jest przyczyną braku żelaza w organizmie?
  6. Jakie są objawy braku żelaza w organizmie?
  7. Produkty bogate w żelazo, czyli gdzie jest dużo żelaza w jedzeniu? Produkty bogate w żelazo hemowe
  8. Jak najszybciej uzupełnić niedobory żelaza? Kiedy powinno się brać żelazo?
  9. Jak przyjmować żelazo, żeby się wchłaniało?

Czym jest żelazo?

Żelazo jest pierwiastkiem zaliczanym do grupy mikroelementów, naturalnie występującym lub dodawanym do wielu produktów spożywczych. Stanowi podstawowy budulec hemoglobiny, czyli białka erytrocytów (czerwonych krwinek), którego zadaniem jest przenoszenie tlenu z płuc do komórek całego organizmu [1]. 

Ponadto opisywany pierwiastek:

  • wchodzi w skład innych białek transportujących tlen, np. mioglobiny,
  • bierze udział w produkcji neuroprzekaźników, np. neuroglobiny, której funkcja nie jest jeszcze w pełni zrozumiana [2],
  • katalizuje (przyspiesza) niektóre reakcje biochemiczne, np. jodowanie hormonów tarczycy [3],

Rola żelaza w organizmie

Żelazo jest pierwiastkiem niezbędnym do życia, bez którego niemożliwe byłoby nawet oddychanie. Przeciętny człowiek o masie 70 kg mieści w swoim organizmie około 3 gramów żelaza. Znaczna większość, bo aż 65% trafia do wnętrza krwinek czerwonych, budując hemoglobinę [4]. Hemoglobina jest białkiem złożonym z dwóch par łańcuchów globiny i czterech cząsteczek hemu z centralnie położonym, dwuwartościowym jonem żelaza – Fe2+. Jedna cząsteczka hemoglobiny, przepływając przez naczynia włosowate w płucach, wiąże aż 4 cząstki tlenu, tworząc oksyhemoglobinę [5]. Ponadto 5-10% wyprodukowanego w procesie oddychania komórkowego dwutlenku węgla również przyłącza się do hemoglobiny, tworząc karboksyhemoglobinę, która uwalniając gaz w naczyniach krwionośnych płuc, pozwala na jego eliminację [6].

Kolejnym białkiem podobnym do hemoglobiny, zawierającym grupę hemową z jonem żelaza, jest mioglobina. Występuje w miocytach (komórkach mięśniowych) mięśnia sercowego i mięśni szkieletowych, odpowiedzialnych za funkcje motoryczne ciała. Jej zadaniem jest dostarczenie mięśniom tlenu podczas wytężonej pracy, kiedy dostawy z krwi są niewystarczające. Co więcej, mioglobina jest jednym z markerów ostrego zespołu wieńcowego, potocznie zwanego zawałem serca. W wyniku uszkodzenia miocytów dochodzi do uwolnienia mioglobiny, a monitorowanie dynamiki jej poziomu we krwi pomaga w diagnozie i oszacowaniu skuteczności leczenia reperfuzyjnego (przywracającego właściwy przepływ krwi w niedokrwionym mięśniu sercowym) [7]. 

Organizm potrafi doskonale bronić się przed nadmiarem, ale i niedoborem żelaza, magazynując je pod postacią ferrytyny – kompleksu białkowego zgromadzonego w wątrobie, śledzionie i szpiku kostnym. Ferrytyna tworzy otoczkę wokół żelaza, dzięki czemu jedna cząsteczka może zgromadzić nawet do 4,5 tys. jego atomów [8]. 

Dodatkowo rezerwuarem żelaza jest także białko transportujące – transferryna. U zdrowej osoby około 15% do 50% całkowitej puli transferryny (wskaźnik ten określa się mianem saturacji transferryny) powinno być związane z żelazem, by odpowiednio rozdysponować je po całym ciele [9]. Badanie jej poziomu jest obecnie najskuteczniejszym i najbardziej opłacalnym sposobem diagnozowania niedoboru lub nadmiaru żelaza.

Ponadto żelazo wchodzi w skład:

  • enzymów biorących udział w przenoszeniu elektronów w łańcuchu oddechowym, np. cytochrom a i b lub wspomagających proces, np. oksydazy [1],
  • białek żelazowo-siarkowych, uczestniczących w produkcji energii, np. dehydrogenaza NADH [10],
  • enzymów zaangażowanych w replikację i naprawę DNA, np. polimeraza DNA [11],
  • peroksydaz (enzymów) odpowiedzialnych za reakcję jodowania tyrozyny, w wyniku której powstaje monojodotyrozyna i dijodotyrozyna, będące bezpośrednimi prekursorami hormonów tarczycy – FT3 oraz FT4 [12].

Rodzaje żelaza. Jakie żelazo wchłania się najlepiej?

Żelazo w produktach spożywczych może przybierać dwie odmienne formy, które wpływają przede wszystkim na jego wchłanialność.  Postać hemowa żelaza to ta, którą znajdziemy w mięsie, drobiu, rybach i owocach morza. Niektóre rośliny, np. szpinak również zawierają sporą ilość żelaza, ale rodzaju niehemowego o znacznie gorszej wchłanialności. W populacji Europy Zachodniej spożycie żelaza hemowego stanowi zaledwie 15% całkowitego spożycia opisywanego mikroelementu [13].

Co ciekawe, badania naukowe potwierdziły lepszą skuteczność żelaza hemowego u kobiet w ciąży. Jedno z nich dotyczyło dokładnej preferencji płodu względem konkretnego rodzaju hemoglobiny. Każdy płód posiada wspólne krążenie razem z matką, są połączeni za pomocą pępowiny i łożyska, skąd pobiera składniki odżywcze, do których należy również żelazo. Naukowcy podawali matkom mięso ze specjalnie oznaczonym żelazem po to, by później wykryć ilości poszczególnych rodzajów żelaza we krwi noworodka. Tak oto okazało się, że w próbkach krwi noworodków wykryto znacznie więcej żelaza hemowego niż niehemowego, co oznacza, że organizm malucha znacznie lepiej i chętniej absorbował rodzaj hemowy [14]. 

Przyswajalność żelaza – najlepiej przyswajalne żelazo

Czy postać hemowa i niehemowa wchłaniają się tak samo dobrze? Na to pytanie odpowiedzieliśmy powyżej i uważny czytelnik już wie, że to rodzaj hemowy cechuje wyższa przyswajalność. Jednak, by w pełni zrozumieć, co leży u podstaw tego zjawiska, warto poznać mechanizm wchłaniania opisywanego pierwiastka w jelicie cienkim, głównie w dwunastnicy i początkowym odcinku jelita czczego [15]. Proces odbywa się za pomocą transportera metali dwuwartościowych 1 (DMT1), który dosłownie przenosi żelazo ze światła jelita do środka enterocytu (komórki jelitowej) [16]. Następnie jon żelaza przedostaje się do krwioobiegu skąd prosta droga do szpiku kostnego, gdzie zostaje wykorzystane do procesu erytropoezy – produkcji krwinek czerwonych. 

Jednak to, w jakim stopniu jest wchłaniane żelazo, zależy od jego utlenienia. Tak oto żelazo hemowe występuje w formie dwuwartościowej (Fe2+), dzięki czemu może być od razu wchłonięcie w jelicie cienkim. Z kolei postać niehemowa (Fe3+) wymaga zredukowania za pomocą enzymu ferroroeduktazy do postaci hemowej Fe2+. Do tego konieczne jest spełnienie jeszcze jednego warunku – obniżenie poziomu pH, co powinien zapewnić kwaśny sok żołądkowy. Następnie jony zostają przyłączone do apoferrytyny i wspólnie tworzą ferrytynę – białko magazynowane w wątrobie [15]. 

Badania naukowe wykazały, że postać hemowa wykazuje wchłanialność na poziomie od 15 do nawet 35 mg, co jest wyśmienitym wynikiem w porównaniu z niehemowym – od 2 do 20% [17]. 

Ile żelaza zjada przeciętny człowiek? Każdy z nas codziennie spożywa nawet do 20 mg żelaza, ale przyswaja zaledwie 10% [15]. Może wydawać się mało, ale dokładnie tyle wystarczy na pokrycie fizjologicznych strat, np. u regularnie miesiączkujących kobiet. Zdrowy organizm ludzki wykształcił szereg mechanizmów regulujących absorpcję żelaza, gdyż zbyt wysoki poziom wykazuje działanie toksyczne. Jednym z nich jest wytwarzanie przez wątrobę hormonu hepcydyny, oddziałującego na białko odpowiedzialne za uwalnianie żelaza z form zapasowych do krwioobiegu – ferroporytynę. Synteza opisywanego hormonu jest odpowiednio wyższa w okresach niedoborów i niższa podczas nadmiarów żelaza w organizmie [18]. 

Niedobór żelaza – przyczyny. Co jest przyczyną braku żelaza w organizmie?

Jak podaje WHO, anemia jestem jednym z 10 głównych czynników predysponujących do rozwoju wielu chorób [19], zatem odpowiednio wczesne wykrycie jest również działaniem profilaktycznym.

Jednymi z głównych przyczyn niedokrwistości z niedoboru żelaza są:

  • zbyt niskie spożycie lub nadmierna utrata, np. z powodu częstych krwawień, obfitych miesiączek,
  • choroby przewlekłe,
  • zwiększone zapotrzebowanie (szczególnie u dzieci i kobiet w ciąży)
  • zaburzenia wchłaniania w przewodzie pokarmowym, np. na skutek spożywania produktów zmniejszających biodostępność opisywanego pierwiastka.

Co więcej, możemy wyróżnić kilka grup, wśród których niedobór żelaza występuje najczęściej:

  • kobiety w ciąży – podczas ciąży ilość czerwonych krwinek powinna się zwiększyć po to, by zaspokoić potrzeby płodu. U matki nasilają się procesy krwiotwórcze, przez co zwiększa się zapotrzebowanie na żelazo. Zadbanie o jego poziom jest kluczowe, gdyż niedobór może prowadzić do niskiej masy urodzeniowej czy przedwczesnego porodu [20],
  • niemowlęta i małe dzieci – ze względu na okres szybkiego wzrostu i rozwoju [21],
  • dawcy krwi – badania pokazują, że nawet u 35% regularnych dawców krwi dochodzi do rozwoju anemii z powodu niskiego poziomu żelaza [22],
  • chorzy na nowotwór – nawet do 50% pacjentów onkologicznych boryka się z anemią spowodowaną chemioterapią i przewlekłym procesem chorobowym, kiedy to gospodarka żelazem zostaje zaburzona [23],
  • kobiety z obfitymi krwawieniami menstruacyjnymi – u około 10% pań występuje krwotok miesiączkowy, czyli krwawienie tak silne, że tampon/podpaskę należy zmieniać nawet co 1 godzinę [24]. Wówczas dochodzi do masywnej utraty żelaza, przez co obfite menstruacje stanowią przyczynę nawet 40% przypadków niedokrwistości u kobiet w wieku rozrodczym.

Jakie są objawy braku żelaza w organizmie?

Zgodnie z danymi WHO ponad 1,5 miliarda osób wśród populacji ogólnej cierpi z powodu anemii związanej z niedostatecznym poziomem żelaza [19]. Niski poziom żelaza nie zawsze oznacza anemię, gdyż niedobór przebiega w 3 następujących po sobie etapach:

  • przedutajony niedobór żelaza – dochodzi do zmniejszenia stężenia ferrytyny w surowicy (wykrywalne badaniem laboratoryjnym) oraz żelaza w szpiku kostnym (poziom w surowicy pozostaje niezmienny),
  • utajony niedobór żelaza – zapasy mikroelementu gwałtownie się zmniejszają, przez co erytropoeza zwalnia, spada poziom transferryny oraz żelaza w surowicy, jednak liczba krwinek czerwonych nadal pozostaje w normie, 
  • jawny niedobór żelaza, czyli niedokrwistość – poziom żelaza jest na tyle niski, że w badaniach laboratoryjnych zauważalny jest spadek hemoglobiny, a także niskie poziomy żelaza, transferryny, ferrytyny i krwinek białych. Ponadto krwinki czerwone określane są jako mikrocytarne (niewielkiego rozmiaru) i hipochromiczne (niskiego wypełnienia hemoglobiną).

Na etapie przedutajonego i utajonego niedoboru opisywanego mikroelementu rzadko manifestują jakiekolwiek niepokojące symptomy. Większość objawów niedoboru żelaza jest wynikiem towarzyszącej niedokrwistości i obejmuje: 

  • zmęczenie, 
  • przyspieszone tętno, 
  • uczucie kołatania serca,
  • nadmierną senność, 
  • zawroty głowy,
  • bladą skórę i błony śluzowe,
  • problemy w zachowaniu koncentracji i uwagi,
  • częste infekcje,
  • uczucie zimna w wyniku zakłócenia pracy tarczycy,
  • łamliwe włosy i paznokcie,
  • owrzodzenia w kącikach ust,
  • zanik kubków smakowych

Niedobór żelaza negatywnie wpływa na wydolność organizmu, co przekłada się na wyniki sportowe, jak i zdolność do wykonywania pracy fizycznej. Dlaczego? W niedokrwistości związanej z niskim poziomem żelaza dochodzi do spadku zawartości hemoglobiny w erytrocytach. W skutego tego tkanki otrzymują znacznie mniej tlenu niezbędnego do wyprodukowania energii (ATP) w mitochondriach [25].

Dodatkowo niedobór żelaza może również zaburzać fagocytozę neutrofili, aktywność bakteriobójczą i odpowiedź proliferacyjną limfocytów T w kontakcie z patogenem chorobotwórczym [26], a to gotowy przepis na częste infekcje o cięższym przebiegu. 

Badania naukowe wykazały, że niedobór żelaza we wczesnym dzieciństwie zaburza rozwój psychomotoryczny i wywołuje krótko- oraz długoterminowe zmiany behawioralno-poznawcze [27]. 

Produkty bogate w żelazo, czyli gdzie jest dużo żelaza w jedzeniu? Produkty bogate w żelazo hemowe

Żelazo jest pierwiastkiem, w przypadku którego zarówno niedobór, jak i nadmiar wiążą się z przykrymi konsekwencjami zdrowotnymi. Dlatego warto poznać normy RDA żelaza dla populacji Polski [28]:

  • niemowlęta – 11 mg/dobę,
  • dzieci 1-3 lat – 7 mg/dobę,
  • dzieci 4-9 lat – 10 mg/dobę,
  • chłopcy 10-12 lat – 10 mg/dobę,
  • chłopcy 13-18 lat – 12 mg/dobę,
  • dziewczęta 10 – 12 lat – 10 mg/dobę lub 15 mg/dobę po wystąpieniu miesiączki,
  • dziewczęta 13-18 lat – 15 mg/dobę,
  • dorośli mężczyźni – 10 mg/dobę,
  • dorosłe kobiety – 10 mg/dobę.

Produkty bogate w żelazo hemowe to:

  • wątroba wieprzowa 17 mg/100 mg,
  • kiszka krwista 17 mg/100 mg,
  • podroby drobiowe 9,5 mg/100 mg,
  • ostrygi 9,2 mg/100 mg,
  • salceson czarny 7,5 mg/100 mg,
  • pasztet 5 mg/100 mg,
  • mięso wołowe 3,8 mg/100 mg,
  • cielęcina 2,4 mg/100 mg,
  • jaja kurze 2,2 mg/100 mg,
  • śledź solony 1,1 mg/100 mg.

Produkty bogate w żelazo niehemowe to:

  • nasiona dyni 15 mg/100 mg,
  • kakao 10 mg/100 mg,
  • fasola biała 6,9 mg/100 mg,
  • nerkowce 6 mg/100 mg,
  • liście pietruszki 5,3 mg/100 mg,
  • soczewica 3,7 mg/100 mg,
  • szpinak 2,7 mg/100 mg,
  • tofu 2,7 mg/100 mg,
  • suszone morele 2,66 mg/100 mg,
  • kasza quinoa 1,5 mg/100 mg.

Jak najszybciej uzupełnić niedobory żelaza? Kiedy powinno się brać żelazo?

Na początku warto odpowiedzieć na zasadnicze pytanie – jak długo trwa uzupełnianie żelaza w organizmie? Pierwszą polepszenie wyników laboratoryjnych obserwuje się już po 7 dniach od rozpoczęcia suplementacji żelaza. Z kolei trwała poprawa następuje po 3 miesiącach, gdyż cykl życia krwinki czerwonej średnio trwa około 90 dni. 

Kiedy powinno się brać żelazo? Dodatkowa suplementacja lub leczenie powinny zostać wdrożone w następujących sytuacjach:

  • u osób z anemią spowodowaną niedoborem żelaza, np. w wyniku źle zbilansowanej diety,
  • w przypadku utraty dużej ilości krwi,
  • po zabiegach operacyjnych,
  • w czasie intensywnego wzrostu,
  • u kobiet w ciąży i karmiących piersią
  • w zaburzeniach wchłaniania żelaza np. po resekcji żołądka.

Suplementy, jak i leki na receptę zawierające żelazo mogą być stosowane wyłącznie po konsultacji z lekarzem specjalistą. Celem przyjmowania środków, zawierających opisywany pierwiastek, jest uzupełnienie jego niedoborów. 

Na polskim rynku dostępne są preparaty na receptę zawierające:

  • proteinianobursztynian żelaza – uwalniany dopiero w dwunastnicy, nie podrażnia żołądka, szybko się wchłania,
  • wodorotlenek żelaza (III) z polimaltozą – polimaltoza chroni żołądek i jelita pacjenta oraz ułatwia przyswajalność żelaza,
  • siarczan żelaza (II) często z substancjami pomocniczymi, które warunkują powolne uwalnianie i zmniejszenie skutków ubocznych.

Jak przyjmować żelazo, żeby się wchłaniało?

  • Żelazo powinno być przyjmowane na pusty żołądek lub w trakcie posiłków, jeśli wystąpiły cechy podrażnienia (nudności, wymioty, biegunka, ból brzucha, dyskomfort żołądkowy).
  • Należy odstawić inhibitory pompy protonowej (np. omeprazol) leki zobojętniające kwas żołądkowy.
  • Kawa i/lub herbata powinny być spożywane na około godzinę przez i 2 godziny po przyjęciu dawki leku.
  • Żelazo warto łączyć z witaminą C [29] lub laktoferyną [30], które zwiększają wchłanianie.

Źródła:

[1] The molecular biology of human iron metabolism | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[2] 2-Oxoglutarate-dependent dioxygenases are sensors of energy metabolism, oxygen availability, and iron homeostasis: potential role in the regulation of aging process | Springer Link https://link.springer.com/ 

[3] Effect of iron supplementation on thyroid hormone levels and resting metabolic rate in two college female athletes: a case study | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[4] Dietary Iron | PubMed https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[5] Regulation of cellular iron metabolism | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[6] Physiology, Carbon Dioxide Retention | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[7] Myoglobin’s old and new clothes: from molecular structure to function in living cells | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[8] Current understanding of iron homeostasis | The Americal Journal of Clinical Nutrition https://academic.oup.com/ 

[9] Transferrin | University of Rochester Medical Center https://www.urmc.rochester.edu/ 

[10] Effect of iron deficiency on succinate- and NADH-ubiquinone oxidoreductases in skeletal muscle mitochondria | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[11] The elemental role of iron in DNA synthesis and repair | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[12] The impact of iron and selenium deficiencies on iodine and thyroid metabolism: biochemistry and relevance to public health | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[13] Iron bioavailability and dietary reference | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[14] Maternal hepcidin is associated with placental transfer of iron derived from dietary heme and nonheme sources | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[15] Biochemistry, Iron Absorption | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/ 

[16] DMT1 and iron transport | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[17] Iron nutrition and absorption: dietary factors which impact iron bioavailability | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[18] Iron imports. I. Intestinal iron absorption and its regulation | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[19] Worldwide prevalence of anaemia 1993-2005 | WHO http://whqlibdoc.who.int/

[20] Iron Supplementation during Pregnancy and Infancy: Uncertainties and Implications for Research and Policy | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[21] Iron deficiency and cognitive achievement among school-aged children and adolescents in the United States | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/

[22] Oral iron supplementation after blood donation: a randomized clinical trial | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[23] Prevalence and management of cancer-related anaemia, iron deficiency and the specific role of i.v. iron | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[24] Abnormal uterine bleeding in reproductive-aged women | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[25] Iron biology in immune function, muscle metabolism and neuronal functioning | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[26] Iron and immunity: immunological consequences of iron deficiency and overload | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/  

[27] Iron deficiency and cognitive functions | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/ 

[28] Normy żywienia dla populacji Polski ich zastosowanie | PZH https://ncez.pzh.gov.pl/ 

[29] The Efficacy and Safety of Vitamin C for Iron Supplementation in Adult Patients with Iron Deficiency Anemia | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7607440/ 

[30] The Biology of Lactoferrin, an Iron-Binding Protein That Can Help Defend Against Viruses and Bacteria | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7271924/ 

Wlewy witaminowe

Odpowiednio skomponowana kroplówka witaminowa, jest idealnym sposobem nawadniającym organizm pacjentów i stanowi bardzo wydajną formę wspomagania leczenia chorych, ponieważ ma bardzo pozytywny wpływ na funkcjonowanie organizmu człowieka.

Trychologia

Trychologia zajmuje się diagnozowaniem i leczeniem dolegliwości związanych z włosami i skórą głowy takimi jak:

  • nadmierne wypadanie włosów
  • łysienie
  • łupież
  • łojotokowe zapalenie skóry
  • atopowe zapalenie skóry
  • łuszczyca
  • przetłuszczanie się włosów i skóry głowy

Medycyna estetyczna

W ofercie medycyny estetycznej VitMeUp posiadamy:
*zabiegi mezoterapii,
*botoks,
*nici,
*lipoliza iniekcyjna,
*peelingi.

Badania diagnostyczne

W naszej klinice posiadamy szeroki pakiet badań z oferty największej w Polsce sieć laboratoriów medycznych DIAGNOSTYKA.

Badania można wykonać bez skierowania, a ich wyniki poznać online.

Zaplanuj swoją wizytę z VitMeUp

Kontakt

Skontaktuj się z nami mailowo lub telefonicznie

Wizyta

Umów wizytę do swojego domu lub odwiedź jedną z kilku naszych placówek

Zdrowie

Spotkaj się z naszym wykwalifikowanym personelem medycznym i rozpocznij swoją ścieżkę leczenia!