Techniki fizjoterapeutyczne dla seniorów: Rehabilitacja osób starszych podnosi jakość życia. Ćwiczenia i metody
Warto od razu rozprawić się z trzema popularnymi mitami. Po pierwsze, starość nie musi boleć. Po drugie, dopóki człowiek żyje, nie jest za późno na podjęcie aktywności ruchowej. I po trzecie, fizjoterapia i rehabilitacja seniorów nie muszą ograniczać się do przywracania sprawności po urazie albo operacji – to doskonała profilaktyka zdrowotna. Jakie techniki fizjoterapeutyczne dla seniorów są najlepsze?
Senior – czyli kto?
Dla każdego starość zaczyna się w innym momencie, warto więc trochę doprecyzować to pojęcie. Jako seniora w tym artykule rozumiemy osobę, która jest pacjentem geriatry, czyli w wieku 60+. Zgodnie z kryteriami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wyróżnia się:
- wczesną starość, która zaczyna się po sześćdziesiątce,
- starość późną/dojrzałą, czyli wiek 75+,
- wiek sędziwy – od 90 lat.
To oczywiście podział umowny, jednak każda z tych grup choruje inaczej. Dotyczy to nie tylko otępienia i zaburzeń funkcji poznawczych (obserwowanych u aż połowy osiemdziesięciolatków, ale w niewielkim stopniu dotykających osoby we wczesnej starości). Geriatrzy zauważają też u swoich pacjentów duże różnice związane z ograniczeniami ruchomości, zaburzeniami równowagi czy częstotliwością upadków.
Fizjoterapeuta najlepszym przyjacielem seniora?
Każdy człowiek starzeje się inaczej. Mało tego, każdy człowiek ma wpływ na to, w jaki sposób ten proces będzie przebiegał. Geriatra Agnieszka Skoczylas wyjaśnia, że zaniedbania zdrowotne, które wielu ludzi praktykuje przez całe życie, to prosta droga do bolesnej i, niestety, krótkiej starości.
Zaniedbania te obejmują przede wszystkim siedzący tryb życia, brak aktywności fizycznej i śmieciową dietę. Prowadzą do chorób cywilizacyjnych (np. cukrzyca, nadciśnienie, choroba wieńcowa, otyłość), ale też patologii w układzie ruchu, czyli zmian zwyrodnieniowych, i osłabienia siły mięśniowej. Wszystko to powoduje, że coraz trudniej się poruszać, a „zwykła codzienność” sprawia niezwykle poważne problemy. A ponieważ wszystkie te zaniedbania kumulują się na przestrzeni lat, dla seniorów bardzo charakterystyczne jest wielochorobowość, czyli współistnienie co najmniej trzech chorób z różnych układów.
Nigdy nie jest za późno na ćwiczenia. Jednak osoba, która przez większość życia mało się ruszała, może mieć ogromne problemy z tym, żeby zacząć. Poza tym treningi u seniorów powinny wyglądać zupełnie inaczej niż u 30- czy 40-latków i należy je dobrać do potrzeb i możliwości fizycznych oraz ograniczeń osób w podeszłym wieku. W tych kwestiach najlepszej pomocy może udzielić fizjoterapeuta.
Fizjoterapia seniorów pozwala zmniejszyć ból i zwiększyć samodzielność
Rehabilitacja u osób starszych ma na celu poprawę sprawności fizycznej, koordynacji i samopoczucia oraz zmniejszenie dolegliwości bólowych. Dzięki temu senior może dłużej cieszyć się samodzielnym funkcjonowaniem, co bezpośrednio wpływa na jego zdrowie psychiczne. Większa sprawność oznacza też mniejsze ryzyko upadków i poważnych urazów (np. złamań kończyn czy kości udowej), które dla niejednej osoby skończyły się trwałym unieruchomieniem, niepełnosprawnością i koniecznością korzystania z pomocy osób trzecich, często już do końca życia.
Jednak uzyskanie wszystkich tych korzyści wymaga konsultacji ze specjalistą, który dobiera program ćwiczeń i zabiegów, a także ich częstotliwość i intensywność. Każda forma rehabilitacji wymaga też skierowania, najlepiej od lekarza, który może holistycznie ocenić stan zdrowia i potrzeby pacjenta (np. geriatry).
Metody fizjoterapeutyczne stosowane w rehabilitacji osób starszych
Lista metod fizjoterapeutycznych, które stosują m.in. specjaliści w naszej klinice, jest bardzo długa. Znajdują się na niej chociażby:
- mobilizacje stawów,
- terapie manipulacyjne,
- terapie manualne,
- kinezyterapia,
- plastrowanie,
- zabiegi fizykalne (fizykoterapia),
- i wiele innych.
Za każdym razem nasz specjalista stara się opracować plan razem z pacjentem w taki sposób, żeby proces rehabilitacji na każdym etapie był jak najprzyjemniejszy i najskuteczniejszy. Przed zaproponowaniem jakiejkolwiek formy fizjoterapii zostanie więc przeprowadzony z Tobą dokładny wywiad chorobowy w celu wykluczenia przeciwwskazań.
Ćwiczenia dla seniorów – joga, pilates, a może trening funkcjonalny?
Zestawy ćwiczeń muszą zostać dobrane indywidualnie, ponieważ inne potrzeby mają pacjenci po operacjach (np. wstawieniu protezy stawu biodrowego czy kolanowego), inne seniorzy cierpiący na choroby układu oddechowego, a jeszcze inne ci z problemami z równowagą.
Rehabilitanci współpracujący z osobami starszymi unikają ćwiczeń:
- wykorzystujących tłocznię brzuszną,
- wymagających szybkiej zmiany pozycji (z niskiej do wysokiej i odwrotnie) albo wstrzymywania oddechu,
- w szybkim tempie,
- z długotrwałym pozostawaniem w podporach i w klęku,
- skomplikowanych i intensywnych.
Dobrze sprawdzają się proste pozycje jogi i pilatesu, a także trening funkcjonalny, czyli ćwiczenia imitujące wykonywanie zwykłych, codziennych czynności. Sesję rehabilitacyjną powinny zakończyć ćwiczenia oddechowe, która ułatwią wyciszenie i uspokojenie się. Fizjoterapię warto uzupełnić też codzienną, umiarkowaną aktywnością, np. spacerami, jazdą na rowerze (również stacjonarnym), nordic walking czy truchtaniem na bieżni. W Internecie można też znaleźć filmy prezentujące proste zestawy ćwiczeń, idealne do wykonywania samodzielnie w domu albo pod okiem kogoś bliskiego (zobacz chociażby źródła 2-4).
Masaż geriatryczny, czyli terapia manualna dobrana do potrzeb starszych osób
Jedną z ważnych metod terapeutycznych dla seniorów jest tzw. masaż geriatryczny. Ta specjalna technika to znacznie więcej niż „masaż osoby starszej”. Fizjoterapeuta musi uwzględnić kilka ważnych czynników:
- reakcja na zabieg zależy od wieku, stanu zdrowia i wcześniejszych doświadczeń pacjenta,
- naczynia krwionośne wraz z wiekiem ulegają osłabieniu, więc zbyt duży nacisk może spowodować ich pęknięcie i wybroczyny,
- masażysta powinien wielokrotnie sprawdzać samopoczucie pacjenta przed, w trakcie i po zabiegu, a także zwrócić szczególną uwagę na jego skórę (u osób starszych jest wyjątkowo cienka i wrażliwa).
W razie jakichkolwiek wątpliwości terapeuta powinien skonsultować się z lekarzem, który dobrze zna stan zdrowia pacjenta.
Techniki fizjoterapeutyczne dla seniorów: lepsze zdrowie i dłuższe życie
Regularna aktywność fizyczna może znacząco wpłynąć na zdrowie i samopoczucie niezależnie od wieku, jednak dla osób starszych jest szczególnie ważna. Wyraźnie poprawia jakość życia seniorów, zapobiega osłabieniu mięśni, które w końcu prowadzi do niepełnosprawności, zwiększa elastyczność i ruchomość stawów itp. Tym samym wpływa na zdrowie fizyczne i psychiczne oraz umożliwia… cieszenie się starością!
Chętnie odpowiemy nawet na najtrudniejsze pytania!
Źródła:
- https://www.mp.pl/geriatria/ekspert/wywiady/304115,starosc-nie-musi-bolec. [dostęp online: 27.09.2024].
- https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zdrowie-osob-starszych/249051,zestaw-cwiczen-dla-osob-starszych-z-trudnosciami-w-poruszaniu-sie-i-zmiana-pozycji-na-wyzsza. [dostęp online: 27.09.2024].
- https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zdrowie-osob-starszych/249053,zestaw-cwiczen-dla-osob-starszych-ktore-chca-utrzymac-lub-poprawic-swoja-sprawnosc. [dostęp online: 27.09.2024].
- https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zdrowie-osob-starszych/249052,zestaw-cwiczen-dla-osob-starszych-majacych-problemy-z-rownowaga. [dostęp online: 27.09.2024].
- https://www.mp.pl/medycynarodzinna/wytyczne/184334,zalecenia-dotyczace-wysilku-fizycznego-u-osob-w-starszym-wieku. [dostęp online: 27.09.2024].
- https://www.mp.pl/geriatria/aktualnosci/128016,geriatria-i-fizjoterapia-razem-czy-osobno. [dostęp online: 27.09.2024].
- https://www.researchgate.net/profile/Laura-Piejko/publication/323150081_Podstawowe_zasady_wykonywania_masazu_u_osob_starszych/links/5a82def90f7e9bda869fb68a/Podstawowe-zasady-wykonywania-masazu-u-osob-starszych.pdf. [dostęp online: 27.09.2024].