Przewlekły zespół bólowy miednicy mniejszej u kobiet. Przewlekły ból miednicy – leczenie
Zespół bólowy miednicy mniejszej (ang. chronic pelvic pain – CPP) to jedna z najczęstszych przyczyn wizyt pacjentek w gabinetach ginekologicznych. Utożsamiany jest on z bólem niemiesiączkowym, przewlekłym, który w znacznym stopniu pogarsza jakość życia kobiety. Silny ból utrudnia codzienne funkcjonowanie, a standardowa terapia przeciwbólowa nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Może mieć on związek m.in. z obecnością zrostów i ognisk endometriozy, natomiast istnieje wiele możliwych przyczyn dolegliwości bólowych w obrębie miednicy mniejszej. Przy czym niezależnie od źródła problemu leczenie powinno mieć charakter wielokierunkowy.
Czym jest zespół bólowy miednicy mniejszej?
Zespół bólowy w okolicy miednicy u kobiet to przewlekły, niemiesiączkowy ból zlokalizowany anatomicznie w miednicy: w obrębie przedniej ściany brzucha, poniżej pępka, lub okolicy krzyżowej pleców. Dolegliwości bólowe są nasilone na tyle mocno, że w znacznym stopniu utrudniają codzienne, normalne funkcjonowanie. W związku z tym pacjenta może wymagać leczenia farmakologicznego, a nawet chirurgicznego. Ból trwa przynajmniej przez 6 miesięcy i towarzyszą mu nierzadko objawy depresji.
Warto wiedzieć: według klasyfikacji ICD-11 przyjętej przez WHO czas potrzebny do rozpoznania bólu przewlekłego wynosi minimum 3 miesięcy.
Zgodnie ze stanowiskiem Royal College of Obstetricians and Gynecologists CPP to ból o charakterze stałym lub przerywanym, zlokalizowany w podbrzuszu bądź w miednicy, trwający nieprzerwanie przez minimum 6 miesięcy i niezwiązany wyłącznie z menstruacją, stosunkiem seksualnym czy ciążą. W ramach innej definicji, zgodnej ze stanowiskiem American College of Obstetricians and Gynecologists, CPP to niecykliczny ból trwający powyżej 6 miesięcy, zlokalizowany w strukturach lub narządach miednicy mniejszej, o nasileniu niosącym za sobą skutki poznawcze, seksualne, behawioralne i emocjonalne.
CPP – statystki
Schorzenie to występuje u mniej więcej 5,7–26,6% kobiet w wieku reprodukcyjnym. W Polsce częstość występowania zespołu bólowego miednicy mniejszej szacuje się na 8,5–15% kobiet w każdym wieku. W praktyce lekarza pierwszego kontaktu CPP diagnozowany jest z podobną częstotliwością, co np. ból pleców, astma czy migrena. Szacuje się przy tym, że nawet 10% pacjentek odbywających wizyty w poradniach ginekologicznych prezentuje symptomy opisywanej choroby. Mniej więcej 20–40% z nich jest następnie kwalifikowanych do diagnostyki laparoskopowej, a u 10–15% kobiet z objawami CPP zostaje wykonana histerektomia.
Warto wiedzieć: pomimo dużej powszechności CPP schorzenie to nadal jest trudne do zdiagnozowania, a ostateczne rozpoznanie i leczenie odbywa się z opóźnieniem.
Objawy przewlekłego zespołu bólowego miednicy mniejszej
Pacjentki, u których podejrzewa się CPP, skarżą się na przewlekły ból zlokalizowany w obrębie miednicy mniejszej. Wiele kobiet zgłasza, że odczuwane przez nie dolegliwości w dużej mierze utrudniają im codzienne funkcjonowanie. Co istotne, zespół objawów CPP nie jest związany z cyklem menstruacyjnym i utrzymuje się co najmniej przez 6 miesięcy. Ponadto, w przeciwieństwie do bólu epizodycznego, charakter bólu jest niemal ciągły i nie odpowiada na tradycyjne leczenie ambulatoryjne.
U kogo najczęściej występuje ten problem?
Ból związany z CPP dotyczy 8,5–15% kobiet w każdym wieku oraz do 12% kobiet w wieku rozrodczym. Co istotne, jest on objawem bardzo często spotykanym wśród kobiet ze zdiagnozowaną endometriozą – większość pacjentek z tym schorzeniem wymienia go podobnie często jak bolesne miesiączkowanie (zobacz: leczenie endometriozy). Warto przy tym podkreślić, że ból miednicy może dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn.
Warto wiedzieć: wśród przyczyn bólu miednicy u mężczyzn wymienia się m.in. przepuklinę pachwinową, urazy mechaniczne krocza, choroby układu moczowego, dysfunkcje więzadeł oraz mięśni miednicy, a także schorzenia układu pokarmowego, takie jak np. zaparcia, IBS czy zapalenie wyrostka robaczkowego.
Przyczyny zespołu przewlekłego bólu miednicy
Według szacunków nawet 20–60% przypadków zespołu bólowego miednicy mniejszej wynika ze schorzeń pozaginekologicznych, a w szczególności z przyczyn gastrologicznych i zespołu jelita drażliwego. Zaraz pod tym plasują się źródła urologiczne, problemy mięśniowo-powięziowe oraz zaburzenia psychiczne. Przy czym kluczowe znaczenie w podanym kontekście mają zarówno czynniki predysponujące, jak i wywołujące, a także utrzymujące CPP.
Przewlekły ból miednicy – przyczyny:
- przyczyny ginekologiczne:
- endometrioza/adenomioza,
- zespół przekrwienia biernego miednicy mniejszej,
- mięśniaki macicy,
- nowotwory przydatków,
- zapalenie narządów miednicy mniejszej,
- zrosty pooperacyjne lub pozapalne;
- przyczyny pozaginekologiczne:
- chirurgiczne (przewlekłe zapalenie wyrostka robaczkowego, zrosty pooperacyjne),
- urologiczne (przewlekłe zapalenie pęcherza moczowego, śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego, kamica moczowa),
- żołądkowo-jelitowe (zespół jelita drażliwego, zaparcia, collitis ulcerosa),
- nerwowo-mięśniowe (zmiany zwyrodnieniowe, neuropatie, wypadanie jądra miażdżystego, uciśnięcie nerwu, neuralgia nerwu sromowego, wulwodynia),
- psychosomatyczne (depresja, zaburzenia snu, zaburzenia nerwicowe, migrena z objawami brzusznymi, molestowanie seksualne w wywiadzie).
Czynniki predysponujące, wywołujące i utrzymujące CPP
Czynniki predysponujące:
- czynniki genetyczne,
- czynniki epigenetyczne,
- bolesne miesiączkowanie,
- endometrioza/adenomioza,
- przewlekłe/nawracające stany zapalne,
- współistniejące zaburzenia układu hormonalnego,
- współistniejące zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego,
- współistniejące zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego,
- współistniejący przewlekły zespół bólowy,
- stres, lęk i depresja,
- zaburzenia snu,
- katastrofizacja,
- tło socjoekonomiczne i kulturowe.
Czynniki wywołujące:
- ostre zapalenie,
- uraz,
- operacja,
- menstruacja,
- stosunek seksualny,
- epizod silnego stresu.
Czynniki utrzymujące:
- bolesne miesiączkowanie,
- endometrioza/adenomioza,
- przewlekłe/nawracające stany zapalne,
- współistniejące zaburzenia układu hormonalnego,
- współistniejące zaburzenia układu mięśniowo-szkieletowego,
- współistniejące zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego,
- stres, lęk i depresja,
- zaburzenia snu,
- współistniejący przewlekły zespół bólowy,
- niska tolerancja bólu,
- dieta,
- aktywność fizyczna,
- zachowania pielęgnacyjne.
Ból miednicy – diagnostyka
W przypadku bólu miednicy kluczowe znaczenie ma wykluczenie konkretnie zdefiniowanych przyczyn dolegliwości (takich jak np. endometrioza), umożliwiających wdrożenie leczenia ukierunkowanego na określoną chorobę. Służy temu zarówno badanie fizykalne, jak i badania laboratoryjne czy obrazowe. Aby dobrze zdiagnozować zespół bólowy dotyczący bólu w okolicy miednicy mniejszej, niezbędne jest też zwrócenie uwagi na objawy z grupy tzw. czerwonych flag. Ich pojawienie się może być wskazaniem do poszerzonej diagnostyki onkologicznej lub objęcia pacjenta opieką psychiatryczną.
Tzw. czerwone flagi w zespole bólowym:
- objawy krwawienia z przewodu pokarmowego,
- nowe dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego po 50. roku życia,
- wystąpienie bólu po menopauzie,
- masa guzowata w miednicy mniejszej,
- zgłaszane zachowania samobójcze,
- nasilona i niezamierzona utrata masy ciała,
- nieregularne krwawienia z narządu rodnego po 40. roku życia,
- krwawienia po stosunku.
Warto wiedzieć: jeżeli pomimo pogłębionej diagnostyki przyczyna odczuwanych przez pacjentkę dolegliwości nadal pozostaje nieznana, klasyfikuje się je jako niespecyficzny ból miednicy mniejszej.
Proces diagnostyczny zwykle rozpoczyna się w gabinecie lekarza rodzinnego. Bazuje on wówczas na badaniu podmiotowym i przedmiotowym, wraz z wykluczeniem onkologicznych „czerwonych flag” i oceną, czy objawy sugerują chorobę z obszaru ginekologii, urologii czy gastroenterologii. Następnie pacjentka jest kierowana do odpowiedniego specjalisty. W przypadku problemu natury ginekologicznej pomocne może okazać się wykonanie następujących badań:
- screening w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową,
- transwaginalne USG,
- rezonans miednicy mniejszej,
- laparoskopia diagnostyczna.
Warto wiedzieć: już w procesie diagnostycznym u pacjentki należy wdrożyć interwencyjne leczenie ukierunkowane na zniwelowanie wskazywanych przez nią dolegliwości.
Jak leczyć ból miednicy u kobiet?
Leczenie przewlekłego bólu zależy bezpośrednio od przyczyn powstawania zespołu bólowego miednicy mniejszej. A więc w zależności od przyczyn dolegliwości zgłaszanych przez pacjentkę specjalista może zalecić wdrożenie fizjoterapii (bardzo często), terapii behawioralnej i np. terapii mikroprądami o specyficznych częstotliwościach. Pomocne może również okazać się wdrożenie farmakoterapii, bazującej na środkach przeciwbólowych czy antybiotykach, a nawet lekach antydepresyjnych. W wybranych przypadkach (np. endometrioza) niezbędne bywa włączenie hormonoterapii. Ostatecznie prawdopodobne jest też zastosowanie leczenia zabiegowego.
Leczenie nieoperacyjne:
- fizjoterapia i terapia behawioralna,
- leczenie przeciwbólowe,
- hormonoterapia,
- antybiotykoterapia,
- stosowanie leków antydepresyjnych,
- terapia mikroprądami o specyficznych częstotliwościach (FSM).
Leczenie zabiegowe:
- usunięcie ognisk endometriozy,
- wyłuszczenie mięśniaków,
- usunięcie wyrostka robaczkowego,
- usunięcie macicy i/lub jajowodów,
- usunięcie zrostów wewnątrzotrzewnowych,
- ostrzykiwanie punktów spustowych w przypadku bólu mięśniowego.
Leczenie CPP w centrum medycznym VitMeUp we Wrocławiu
Pragniemy przy tym podkreślić, że w naszym centrum medycznym we Wrocławiu każdą pacjentkę obejmujemy holistyczną opieką. Oznacza to, że traktujemy jej ciało, złożone z rozmaitych układów, jako integralną jedność. Częścią wdrażanego przez naszych specjalistów procesu terapeutycznego może być więc zarówno fizjoterapia, np. uroginekologiczna, jak i np. terapia mikroprądami o specyficznych częstotliwościach (FSM). Kluczowe znaczenie ma też nierzadko wdrożenie wsparcia dietetyka klinicznego, współpracującego z ginekologiem. Szczegółowy plan terapii jest zawsze opracowywany zgodnie z indywidualnymi potrzebami pacjenta i na podstawie dokładnej diagnostyki poprzedzającej leczenie.
Chętnie odpowiemy nawet na najtrudniejsze pytania!
Źródła:
Ból miednicy – co może oznaczać? | Diagnostyka https://diag.pl/pacjent/artykuly/bol-miednicy-co-moze-oznaczac/
Chronic pelvic pain | Tarmedia https://www.termedia.pl/Chronic-pelvic-pain,4,8112,0,1.html
Przewlekły zespół bólowy miednicy mniejszej u kobiet – co wiemy o skuteczności leczenia? | bolczasopismo.pl https://bolczasopismo.pl/article/01.3001.0015.9785/pl
Wstępne postępowanie w przypadku zespołu bólowego miednicy mniejszej. Wytyczne RCOG | Medycyna Praktyczna https://www.mp.pl/bol/wytyczne/83398,wstepne-postepowanie-wprzypadku-zespolu-bolowego-miednicy-mniejszej-wytyczne-rcog