Zaznacz stronę

Krzywa cukrowa w ciąży (test obciążenia glukozą) a cukrzyca ciążowa. Na czym polega badanie OGTT?

najczestsze-objawy-spadku-testosteronu-i-hormonalna-terapia-zastepcza-testosteronem-trt

Zmiany hormonalne w ciąży mogą prowadzić do cukrzycy ciążowej. To dolegliwość diagnozowana u 3-5% ciężarnych, którą najczęściej wykrywa tzw. krzywa cukrowa w ciąży, czyli doustny test obciążenia glukozą (Wiercińska, 2023). Na czym polega to badanie i co warto o nim wiedzieć?

Krzywa cukrowa w ciąży – ważny element profilaktyki

Organizm przyszłej matki wydziela hormony umożliwiające prawidłowy wzrost i rozwój płodu (m.in. progesteron, estrogen, prolaktynę i laktogen łożyskowy). U niektórych kobiet prowadzi to do osłabienia działania insuliny oraz podwyższonego poziomu glukozy we krwi.

Ze względu na poważne konsekwencje hiperglikemii i cukrzycy w trakcie ciąży rutynowo wykonuje się test tolerancji glukozy między 24 a 28 tygodniem ciąży. Istnieją jednak pewne wskazania do zrobienia badania wcześniej:

  • Stwierdzenie nieprawidłowej glikemii przed 24 tygodniem (np. w czasie badań zalecanych na samym początku ciąży, czyli podstawowych badań krwi),
  • Wystąpienie czynników ryzyka zwiększających prawdopodobieństwo hiperglikemii w ciąży (wielorództwo, wiek matki powyżej 35 lat, urodzenie dziecka o masie ponad 4 kg lub z wadą rozwojową, wcześniejsze zgony wewnątrzmaciczne, otyłość lub nadwaga, zespół policystycznych jajników, cukrzyca w poprzedniej ciąży, obciążenie rodzinne cukrzycą typu 2).

Różnica jest taka, że przy wcześniejszym wykonywaniu doustnego testu tolerancji glukozy przyjmuje się takie kryteria i procedurę, jak dla osób niebędących w ciąży.

Ważne: OGTT to badanie przesiewowe, które powinna wykonać każda kobieta w ciąży. Zapytaj o nie swojego lekarza prowadzącego! Wykrycie hiperglikemii na wczesnym etapie ciąży ma ogromne znaczenie.

Zdarza się też, że wykonanie testu obciążenia glukozą powtarza się w drugiej połowie ciąży (w III trymestrze) mimo prawidłowych wyników uzyskanych za pierwszym razem. Głównym wskazaniem jest w takim przypadku nadmierny wzrost płodu. Według holenderskich uczonych wprowadzenie takiej procedury warto rozważyć u kobiet z pewnych grup ryzyka (Kostecka, 2019).

Hiperglikemia w ciąży – niebezpieczna i dla przyszłej mamy, i dla dziecka

Jakie są konsekwencje hiperglikemii w ciąży? Glukoza przenika przez łożysko, dlatego podwyższony cukier u matki powoduje zwiększenie stężenia glukozy we krwi płodu. Prowadzi to do pobudzenia i wzrostu płodowych wysp trzustkowych i nadprodukcji insuliny, a w konsekwencji do niedojrzałości i makrosomii (masy urodzeniowej ponad 4000 g). Duża masa noworodka oznacza większe ryzyko powikłań okołoporodowych:

  • Konieczności wykonania cesarskiego cięcia,
  • Urazów okołoporodowych,
  • Wielowodzia (nadmiernej ilości płynu owodniowego),
  • Nadciśnienia tętniczego i stanu przedrzucawkowego,
  • Niskim wynikiem w skali Apgar.

Poza tym hiperglikemia u matki może skutkować rozwojem kwasicy u płodu i wad wrodzonych (głównie cewy nerwowej i serca), a nawet obumarcia wewnątrzmacicznego.

Badanie krzywej cukrowej (test obciążenia glukozą) w ciąży – jak wygląda?

OGTT w ciąży to test trzypunktowy, co oznacza trzykrotne pobranie próbki krwi żylnej i oznaczenie poziomu glukozy:

  • We krwi na czczo,
  • Po obciążeniu glukozą (w 60 i 120 minucie).

Obciążenie glukozą oznacza wypicie przez pacjentkę roztworu 75 g glukozy rozpuszczonego w ok. 300 ml wody w ciągu 5 minut.

Ważne: Nie każda kobieta jest w stanie wypić w całości roztwór glukozy ze względu na nieprzyjemny, intensywnie słodki smak. Zwymiotowanie wyklucza możliwość wykonania testu, dlatego można rozważyć zakup specjalnej, aromatyzowanej glukozy (zatwierdzonej przez Pharmindex).

Jak ciężarna pacjenta powinna przygotować się do badania krzywej cukrowej?

Przygotowania do badania krzywej cukrowej w ciąży obejmuje dwa etapy. Błędy mogą wpłynąć na wyniki i je zafałszować. Powtarzalność testu i tak jest według specjalistów niezadawalająca, dlatego badanie powinno być wykonywane niezwykle starannie – na każdym kroku.

Przed badaniem

  • Pacjentka musi być bezwzględnie na czczo, czyli minimum 8 godzin od zjedzenia ostatniego posiłku.
  • Przed badaniem należy się wyspać i wypocząć, nie wolno również spożywać alkoholu (zresztą nie wolno tego robić przez cały okres ciąży).
  • Nie należy modyfikować nawyków związanych z dietą oraz aktywnością fizyczną na 3 dni przed badaniem obciążenia glukozą. Szczególnie nie wolno sztucznie ograniczać spożycia węglowodanów (trzeba zjeść minimum 150 g dziennie).

W czasie badania

  • Badanie należy rozpocząć rano, najlepiej między 7.00 a 8.00.
  • Po wypiciu roztworu 75 g glukozy pacjentka powinna przebywać w pozycji siedzącej i unikać wysiłku.
  • Nie wolno w tym czasie jeść ani pić.
  • Co ważne, pacjentki z GDM (więcej na ten temat za chwilę) muszą powtórzyć badanie w ciągu 6-12 tygodni od rozwiązania. Jeśli młoda mama karmi piersią, w czasie testu musi się od tego powstrzymać. Średni wydatek energetyczny na jedno karmienie to ok. 112 kcal, dlatego oznaczenie cukru we krwi z próbki pobranej w czasie karmienia nie nadaje się do interpretacji (Katra, 2015).

Cukrzyca ciążowa a cukrzyca w ciąży – czy to to samo? Interpretacja wyników testu obciążenia glukozą

Choć te dwa pojęcia wyglądają na synonimy, oznaczają co innego.

  • Cukrzyca ciążowa (gestational diabetes mellitus – GDM) to hiperglikemia po raz pierwszy rozpoznana w czasie ciąży, która spełnia minimum jedno kryterium diagnostyczne (na podstawie wyników doustnego testu obciążenia glukozą wg IADPSG 2010 i WHO 2013). Kryteria te są bardziej rygorystyczne niż w przypadku „zwykłej” cukrzycy. Najczęściej ustępuje po porodzie, ale może się utrzymywać.
  • Cukrzycę w ciąży również rozpoznaje się po raz pierwszy u kobiety ciężarnej, ale spełnione są ogólne kryteria diagnostyczne cukrzycy.

W tabeli poniżej przedstawiono wyniki krzywej cukrowej, które są podstawą diagnozy.

Cukrzyca:

Ciążowa

W ciąży

Glikemia na czczo

5,1–6,9 mmol/l (92–125 mg/dl)

≥126 mg/dl (≥7,0 mmol/l)

Glikemia w 60 minucie

≥10 mmol/l (180 mg/dl)

nie dotyczy

Glikemia w 120 minucie

8,5–11,0 mmol/l (153–199 mg/dl)

≥200 mg/dl (≥11,1 mmol/l)

Dodatkowym kryterium diagnozy cukrzycy w ciąży jest glikemia przygodna ≥200 mg/dl (≥11,1 mmol/l) z towarzyszącymi objawami klinicznymi hiperglikemii.

Z kolei cukrzyca przedciążowa (pregestational diabetes mellitus – PGDM) to cukrzyca rozpoznana przed zajściem w ciążę.

Co robić w razie nieprawidłowych wyników testu?

Pacjentka z rozpoznanym GDM powinna znajdować się pod opieką specjalisty zajmującego się zaburzeniami metabolizmu glukozy, czyli diabetologa. Leczenie cukrzycy u kobiety w ciąży obejmuje:

  • Dietoterapię. Spożywanie stałych ilości węglowodanów w posiłkach w celu osiągnięcia ustalonych wartości glukozy we krwi kobiety. Skomponowanie diety nie należy do łatwych, dlatego warto skorzystać z pomocy dietetyka klinicznego, np. w naszej klinice.
  • Aktywność fizyczną. Ćwiczenia powinny być dostosowane do możliwości, np. spacery, jazda na rowerze, aerobik wodny, taniec, joga, podnoszenie niewielkich ciężarków. Uwaga: Bardziej intensywne treningi wymagają konsultacji z ginekologiem!
  • Insulinoterapię. Tę formę terapii wprowadza się, jeśli metody niefarmakologiczne nie dały oczekiwanych rezultatów w ciągu 5-7 dni.

Bardzo istotne jest również regularne badanie poziomu glukozy we krwi przez samą pacjentkę za pomocą glukometru. Normy podano w tabeli.

Glukoza:

Na czczo i przed posiłkiem

3,9–5,0 mmol/l (70–90 mg/dl)

Godzinę po rozpoczęciu posiłku

<7,8 mmol/l (140 mg/dl)

2 godziny po posiłku (u chorych na cukrzycę typu 1)

<6,7 mmol/l (120 mg/dl)

W nocy między godz. 2.00 a 4.00

3,9–5,0 mmol/l (70–90 mg/dl)

Badanie krzywej cukrowej w ciąży – podsumowanie

Test obciążenia glukozą, inaczej krzywa cukrowa, to niezwykle ważne badanie w ciąży. Żeby uzyskać wiarygodne wyniki, do pomiaru glukozy należy się odpowiednio przygotować. Kobieta powinna przystąpić do testu na czczo i nie podejmować wysiłku w czasie jego trwania. W razie stwierdzenia glikemii bardzo istotne jest odpowiednie leczenie – ma to ogromne znaczenie dla prawidłowego przebiegu ciąży i porodu.

Chętnie odpowiemy nawet na najtrudniejsze pytania!

Sprecyzuj dział, którego dotyczy zapytanie:

Źródła

  1. Wiercińska M., Cukrzyca ciążowa – rozpoznanie, normy, skutki, poród, leczenie, 2023. https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/inne/334731,cukrzyca-ciazowa-rozpoznanie-normy-skutki-porod-leczenie. [dostęp online: 27.11.2024].
  2. Kostecka A., U kogo powtórzyć OGTT w III trymestrze ciąży?, 2019. https://www.termedia.pl/ginekologia/U-kogo-powtorzyc-OGTT-w-III-trymestrze-ciazy-,35598.html. [dostęp online: 27.11.2024].
  3. Katra B., Interpretacja wyników OGTT u kobiet w ciąży i karmiących piersią, 2015. https://diabetologia.mp.pl/ekspert/zdaniem_eksperta/114669,interpretacja-wynikow-ogtt-u-kobiet-w-ciazy-i-karmiacych-piersia. [dostęp online: 27.11.2024].
  4. Kwiendacz H., Nabrdalik K., Jakie badania przesiewowe – stężenie glukozy na czczo czy OGTT – wykonywać co rok u pacjentki po przebytej cukrzycy ciążowej?, 2023. https://diabetologia.mp.pl/ekspert/zdaniem_eksperta/322643,jakie-badania-przesiewowe-stezenie-glukozy-na-czczo-czy-ogtt-wykonywac-co-rok-u-pacjentki-po-przebytej-cukrzycy-ciazowej. [dostęp online: 27.11.2024].
  5. Furman J., Cukrzyca u kobiet w ciąży, 2023. https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/inne/66438,cukrzyca-u-kobiet-w-ciazy. [dostęp online: 27.11.2024].
  6. NFZ, Cukrzyca ciążowa – jak sobie pomóc, 2024. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/cukrzyca-ciazowa-jak-sobie-pomoc. [dostęp online: 27.11.2024].
  7. Małecka-Tendera E., U kogo należy wykonać doustny test tolerancji glukozy? Jaka jest granica wieku, od którego można wykonać takie badanie?, 2021. https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.8.4.51. [dostęp online: 27.11.2024].