Zaznacz stronę

Hemoglobina i hematokryt (HCT) w morfologii – czy te badania mają znaczenie?

najczestsze-objawy-spadku-testosteronu-i-hormonalna-terapia-zastepcza-testosteronem-trt

Badanie morfologii, a w tym ocena hemoglobiny oraz hematokrytu jest jednym z podstawowych badań, które powinny być wykonywane w ramach profilaktyki zdrowotnej. Bezwzględnie natomiast powinno być ono realizowane u osób, u których występują objawy kliniczne sugerujące niedokrwistość, takie jak w szczególności bladość skóry, nadmierna senność, osłabienie, szumy uszne czy przyspieszona praca serca. Sprawdź, na czym polega badanie krwi oceniające wskazane parametry oraz co oznacza niski lub wysoki hematokryt i różne wartości hemoglobiny.

Co to jest hemoglobina?

Hemoglobina (HB, HGB) to białko zlokalizowane w erytrocytach, czyli czerwonych krwinkach we krwi – to właśnie ona nadaje im charakterystyczne zabarwienie. Zbudowana jest z czterech łańcuchów, przy czym każdy z nich zawiera istotny dla swojej funkcji związek porfiryny, składający się z jonów żelaza – hem. Jony te budują nietrwałe połączenia z tlenem i dwutlenkiem węgla, dzięki czemu hemoglobina może pełnić swoją podstawową funkcję – transportowanie tlenu z pęcherzyków płucnych do tkanek obwodowych (transport tlenu z płuc), a dwutlenku węgla w przeciwnym kierunku. Zadaniem opisywanego białka jest również utrzymywanie właściwego kształtu erytrocytów.

Warto wiedzieć: Wyróżnia się kilka rodzajów hemoglobiny. Najczęstsza jest postać HbA (dorosłych) oraz HbF (płodowa), zanikająca niedługo po narodzeniu i zastępowana wówczas hemoglobiną dorosłych.

Co to jest hematokryt?

Hematokryt (HCT lub HT) z kolei to wskaźnik określający stosunek objętości erytrocytów do objętości całej krwi. Wynik oznaczenia hematokrytu najczęściej prezentowany jest w wartościach procentowych. Jednostki procentowe wskazują więc, jaki procent całej objętości krwi stanowią erytrocyty, czyli krwinki czerwone. Wartość tego parametru zależy od ilości wszystkich krwinek czerwonych we krwi oraz od objętości i wielkości pojedynczej krwinki i objętości osocza. Jeśli na skutek choroby dojdzie do zmian w jednym z tych parametrów, również poziom hematokrytu ulegnie zmianie i znajdzie się on poza zakresem wartości referencyjnych.

Warto wiedzieć: Hematokryt jest jednym z podstawowych badań diagnostycznych będących częścią badania morfologii krwi – podobnie jak hemoglobina.

Hematokryt – norma HCT u kobiet, mężczyzn i dzieci

HCT – osoby dorosłe:

  • norma HCT dla dorosłej kobiety – 37 do 47%,
  • norma HCT dla dorosłego mężczyzny – 40 do 50%.

HCT – dzieci:

  • 1. miesiąc życia – 30.5–45.0% (chłopcy), 32.0-44.5% (dziewczynki);
  • od 2. do 6. miesiąca życia – 26.8–37.5% (chłopcy), 27.7–35.1% (dziewczynki);
  • od 6. miesiąca do 2. roku życia – 28.6–37.5% (chłopcy), 29.5–37.1% (dziewczynki);
  • od 2 do 6 lat – 31.0–37.7% (chłopcy), 31.2–37.8% (dziewczynki);
  • do 6–12 lat – 32.2–9.8% (chłopcy), 32.4–39.5% (dziewczynki);
  • 12–18 lat – 33.9–43.5% (chłopcy), 33.4–40.4% (dziewczynki).

Normy hematokrytu w ciąży – HTC w ciąży

U kobiet w ciąży hematokryt jest fizjologicznie obniżony (zazwyczaj) o ok. 5–7%. Obniżony poziom HCT w tym okresie związany jest ze wzrostem objętości osocza u ciężarnych. Jeżeli wynik badania HCT znajduje się na poziomie 30–34% lub niżej, należy go skonsultować z lekarzem.

Warto wiedzieć: Wysoki poziom HTC w ciąży może sugerować odwodnienie, nadkrwistość lub inne zaburzenia.

Jakie są normy hemoglobiny?

Wartości prawidłowe hemoglobiny uzależnione są od wieku oraz płci pacjenta. Dla dorosłych wynoszą one:

  • HB – 13-18 g/dl (8.7-11.2 mmol/l) dla mężczyzn,
  • HB – 12-16 g/dl (7.5-9.9 mmol/l) dla kobiet niebędących w ciąży,
  • HB – 11-14 g/dl (6.9 -8.8 mmol/l) dla ciężarnych.

W przypadku pacjentów pediatrycznych prawidłowe wartości hemoglobiny są nieco inne.

Noworodek (1. miesiąc życia)

  • HB – 10.0-15.3 g/dl dla chłopców
  • HB – 10.8-14.6 g/dl dla dziewczynek

Od 2. do 6. miesiąca życia

  • HB – 8.9-12.7 g/dl dla chłopców
  • HB – 9.2-11.4 g/dl dla dziewczynek

Od 6. miesiąca do 2. roku życia

  • HB – 10.1-12.5 g/dl dla chłopców
  • HB – 10.2-12.7 g/dl dla dziewczynek

Od 2 do 6 lat

  • HB – 10.2-12.7 g/dl dla chłopców
  • HB – 10.2-12.7 g/dl dla dziewczynek

Do 6–12 lat

  • HB – 10.7-13.4 g/dl dla chłopców
  • HB – 10.6-13/2 g/dl dla dziewczynek

12–18 lat

  • HB – 11-14.5 g/dl dla chłopców
  • HB – 10.8-13.3 g/dl dla dziewczynek

Wskazania do badania HCT – kiedy oznacza się hematokryt?

Morfologię krwi, a w tym badanie HCT i hemoglobinę, powinno się wykonywać wtedy, kiedy u pacjenta pojawią się niepokojące objawy sugerujące niedokrwistość, nadkrwistość czy choroby nerek bądź choroby serca. Do takich objawów zalicza się w szczególności:

  • przewlekłe osłabienie, zmęczenie i brak energii,
  • szybkie męczenie się,
  • ból i kołatanie serca,
  • zmiana ilości i zabarwienia moczu,
  • bladość skóry i śluzówek,
  • nadmierne wypadanie włosów,
  • rozdwajanie się i łamliwość paznokci,
  • spadek odporności i częste infekcje,
  • zbyt obfite miesiączki,
  • krwawienia z nosa,
  • problemy z krzepnięciem krwi.

O czym świadczą zbyt wysokie lub zbyt niskie wartości hematokrytu i hemoglobiny?

Obniżone stężenie hemoglobiny, któremu towarzyszy jednocześnie niski HCT, to inaczej niedokrwistość. Do jej przyczyn zaliczamy:

  • niedobór żelaza,
  • niedobór witaminy B12,
  • niedobór kwasu foliowego,
  • przewlekłe choroby wątroby,
  • niedoczynność tarczycy,
  • przewlekłą chorobę nerek,
  • białaczkę,
  • nadmierną utratę krwi,
  • obfite krwawienia miesięczne,
  • anemię sierpowatokrwinkową, talasemię – choroby genetyczne,
  • niedokrwistość hemolityczną, aplastyczną, syderoblastyczną.

W przebiegu niedokrwistości obserwowany jest więc również obniżony hematokryt. Z kolei wartości HCT i HB powyżej normy mogą sugerować:

  • odwodnienie,
  • czerwienicę prawdziwą,
  • wrodzone wady serca,
  • nowotwór nerki wydzielający erytropoetynę.

Warto wiedzieć: W przypadku palaczy oraz osób przebywających na dużych wysokościach nad poziomem morza możliwe jest przejściowe podwyższone wartości hemoglobiny oraz hematokrytu.

Niski hematokryt – przyczyny i skutki HCT poniżej normy

Hematokryt ulega obniżeniu wtedy, kiedy dochodzi do spadku liczby erytrocytów lub zwiększenia objętości osocza. Hematokryt poniżej normy może wskazywać m.in. na choroby nerek czy niedokrwistość, a także stany przewodnienia organizmu, występujące zwłaszcza u kobiet ciężarnych. Obniżony poziom hematokrytu, a więc niski HCT obserwuje się przede wszystkim w przypadku:

  • chorób nerek;
  • chorób wątroby, np. marskości;
  • chorób szpiku kostnego, a w tym chorób nowotworowych;
  • przewlekłych zakażeń;
  • stanu przewodnienia organizmu, np. podczas ciąży;
  • krwawień pourazowych;
  • niedokrwistości.

Warto wiedzieć: Niski lub zbyt wysoki poziom hematokrytu wymaga konsultacji z lekarzem, który szczegółowo oceni stan zdrowia danego pacjenta – na podstawie przedstawionych przez niego wyników HCT i ewentualnie innych, dodatkowych badań.

Postacie niedokrwistości

Źródłem niedokrwistości, związanej z niskim poziomem hematokrytu, mogą być np. przez niedobory żelaza, kwasu foliowego lub witaminy B12, zaburzenia w funkcjonowaniu szpiku kostnego, krwawienia z przewodu pokarmowego lub inne krwawienia wewnętrzne, wrodzone zaburzenia w budowie hemoglobiny bądź obfite, przedłużające się miesiączki.

Wysoki hematokryt – przyczyny i skutki podwyższonego HCT

Również wysoki hematokryt może wskazywać na różne zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu. Podwyższony poziom hematokrytu świadczy o zagęszczeniu krwi, co z kolei może wynikać z:

  • odwodnienia organizmu,
  • czerwienicy prawdziwej,
  • niedotlenienia organizmu (hipoksja),
  • nowotworów nerek,
  • nałogowego palenia tytoniu,
  • dłuższego przebywania na dużych wysokościach, któremu towarzyszy obniżona zawartość tlenu w powietrzu.

Warto wiedzieć: Nadmierne zagęszczenie krwi, związane z hematokrytem wysokim, może skutkować wystąpieniem groźnych powikłań, takich jak nadciśnienie tętnicze czy zator płucny.

Jak wykonuje się badanie hematokrytu i hemoglobiny?

Oznaczanie poziomu hemoglobiny oraz badanie hematokrytu polega na pobraniu od pacjenta próbki krwi żylnej, najczęściej z żyły łokciowej. Jest więc ono nieinwazyjne, szybkie, a jego wyniki są zwykle dostępne po upływie ok. 1 jednego roboczego.

Hematokryt (HCT) – jak się przygotować?

Badanie HCT i HB wymaga bycia na czczo. Ponadto na 2–3 dni przed badaniem warto ograniczyć picie kawy i alkoholu oraz palenie papierosów. W przypadku kobiet odradza się wykonanie oznaczenia w trakcie miesiączki: ze względu na ryzyko fałszywie zaniżonych wyników.

Jak interpretować wynik hematokrytu i hemoglobiny?

Wynik badania HCT i HB każdorazowo powinien być konsultowany z lekarzem zlecającym jego wykonanie. To specjalista określa, czy dany parametr jest zbyt wysoki lub niski oraz czy w danym przypadku można mówić o nieprawidłowych wynikach wymagających wdrożenia odpowiedniej terapii.

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ O TYM, CO ROBIMY

Chętnie odpowiemy nawet na najtrudniejsze pytania!

Sprecyzuj dział, którego dotyczy zapytanie:

Źródła:

Evidence-based systematic literature review of hemoglobin/hematocrit and all-cause mortality in dialysis patients | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16377382/

Hematocrit test | Mayo Clinic https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/hematocrit/about/pac-20384728

Hemoglobin test | Mayo Clinic https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/hemoglobin-test/about/pac-20385075

Hemoglobina – co to, norma, przyczyny zmniejszonego i zwiększonego stężenia hemoglobiny | Medycyna Praktyczna https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/341317,hemoglobina-co-to-norma-przyczyny-zmniejszonego-i-zwiekszonego-stezenia-hemoglobiny

Niedokrwistość u dzieci – wprowadzenie do rozpoznania i schemat diagnostyki | Medycyna Praktyczna https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/235586,niedokrwistosc-u-dzieci-wprowadzenie-do-rozpoznania-i-schemat-diagnostyki