Esperal: Lek na alkoholizm? Jak działa wszywka alkoholowa? Skutki uboczne disulfiramu
Wszywka alkoholowa „esperal” (potoczna nazwa leku zawierającego disulfiram) to farmakologiczna metoda leczenia alkoholizmu. Co warto wiedzieć o tej formie terapii? Jak przebiega zabieg implantacji esperalu? Czy to rzeczywiście pomoc w utrzymaniu abstynencji i początek nowego życia w trzeźwości? Wyjaśniamy.
Disulfiram (dawniej: esperal) – jak działa wszywka alkoholowa?
Wszywka alkoholowa to jałowe tabletki zawierające disulfiram. W czasie prostego zabiegu medycznego zostają umieszczone pod skórą pacjenta, aby następnie przez dłuższy czas uwalniać do krwiobiegu substancję czynną, która wpływa na metabolizm alkoholu. Związek ten blokuje działanie dehydrogenazy aldehydowej – enzymu rozkładającego aldehyd octowy (główny metabolit alkoholu etylowego) do kwasu octowego.
Ważne: Disulfiram nie łagodzi objawów głodu alkoholowego!
Co ciekawe, disulfiram występuje także w postaci tradycyjnych tabletek (do zażywania doustnego). Na czym polega „fenomen” wszywki alkoholowej?
Skutki uboczne połączenia leku esperal z alkoholem, czyli o terapii awersyjnej
Co się stanie, gdy ktoś spożyje alkohol po wszyciu esperalu? Ponieważ disulfiram prawie całkowicie blokuje rozkład alkoholu w wątrobie, nawet niewielka ilość etanolu powoduje szybki wzrost stężenia aldehydu octowego i pojawienie się objawów zatrucia:
- Zaczerwienienia na twarzy,
- Zwiększonej potliwości,
- Uderzeń gorąca,
- Bólów i zawrotów głowy,
- Nudności i wymiotów,
- Tachykardii,
- Spadku ciśnienia tętniczego,
- Uczucia kołatania serca.
Te same dolegliwości pojawiają się przy kacu (zatruciu alkoholowym), gdy wątroba nie radzi sobie z rozkładem alkoholu spożytego w nadmiernej ilości. Jednak w przypadku esperalu metabolizm alkoholu etylowego zostaje zahamowany tak mocno, że objawy występują już po 5-10 minutach i utrzymują się nawet przez kilka godzin.
Ważne: Ze względu na swoje działanie, zastosowanie disulfiramu wymaga świadomej zgody pacjenta i pełnej kontroli lekarskiej przez cały okres działania wszywki esperal.
Skutki uboczne czy działanie terapeutyczne?
Skutki uboczne esperalu pojawiają się dopiero w przypadku spożywania alkoholu (jeśli u pacjenta nie wystąpi nadwrażliwość), choć wystarczą naprawdę jego niewielkie ilości. Pacjenci z wszywką nie tylko muszą całkowicie odstawić alkohol w postaci jakichkolwiek trunków, ale także uważać na płyny do płukania ust, leki na bazie alkoholu, a nawet desery, np. czekoladki z nadzieniem, nasączane biszkopty, tradycyjne tiramisu. To samo dotyczy tzw. piwa bezalkoholowego. Zgodnie z polskim prawem za taki napój uznaje się piwo, które ma w składzie do 0,5% etanolu. Nawet piwa oznaczone jako 0,0% mogą zawierać śladowe ilości tej substancji.
Zdarzały się jednak sytuacje, gdy w wyniku reakcji esperalu z alkoholem (zwłaszcza w większych dawkach) doszło do niewydolności oddechowo-krążeniowej, uszkodzenia wątroby, a także pogorszenia stanu osób z chorobami nerek, układu oddechowego i serca. Pojawiały się także zaburzenia psychiczne: paranoja, depresja, schizofrenia, drgawki, halucynacje czy utrata przytomności. Wszystkie te skutki uboczne mają zniechęcić osobę uzależnioną do picia alkoholu w trakcie działania wszywki.
Objawów zatrucia po spożyciu jakiejkolwiek ilości alkoholu u zaszytych pacjentów nie traktuje się jednak jako działań niepożądanych. Nieprzyjemne dolegliwości tak naprawdę mają „wspomagać” leczenie choroby alkoholowej. Do „prawdziwych” skutków ubocznych zalicza się np. reakcje skórne. Może dojść do nadwrażliwości na disulfiram w miejscu wszycia (świąd, wysypka) czy odrzucenia tabletki jako ciała obcego (obrzęk, wyciek płynu surowiczego).
Jak wygląda zabieg wszycia esperalu?
Wszywanie esperalu wykonują chirurdzy, którzy umieszczają jednorazowo 8-10 tabletek pod skórę pacjenta (najczęściej podpowięziowo w okolicy pośladka lub łopatki). Wszystko trwa ok. 30-60 minut i przebiega pod znieczuleniem miejscowym. Po wszyciu pacjent nie wymaga hospitalizacji. Najczęściej otrzymuje też antybiotyk.
Jak długo działa esperal i ile kosztuje?
Wszywka esperal działa od 8 do 12 miesięcy, w zależności od organizmu pacjenta, aktywności fizycznej i wielu innych czynników. Cena wszywki alkoholowej zaczyna się od ok. 500 zł, ale może sięgnąć nawet 2000 zł.
Przeciwwskazania do zabiegu implantacji wszywki alkoholowej
Nie każda osoba uzależniona od alkoholu może mieć wszywkę alkoholową. Do przeciwwskazań do zabiegu należą:
- Nadwrażliwość na disulfiram, tiokarbaminiany (substancje organiczne występujące w niektórych preparatach grzybobójczych) oraz inne składniki wszywki,
- Choroby układu krążenia (nadciśnienie tętnicze, niewydolność krążenia, choroba niedokrwienna serca),
- Zapalenie nerwu wzrokowego,
- Stan upojenia alkoholowego (wymagana jest całkowita abstynencja przez 24 godziny przed zabiegiem),
- Ciąża i okres karmienia piersią,
- Próby samobójcze w wywiadzie.
Czy wszywka alkoholowa wystarczy do leczenia alkoholizmu?
Terapeuci uzależnień i inni specjaliści jednogłośnie powtarzają: Umieszczenie w ciele esperalu nie wyleczy alkoholizmu. To jedna z metod wspomagających właściwe leczenie, podobnie jak detoks (który działa na podobnych zasadach, co kroplówka na kaca). Założenie twórców leku esperal opierało się na terapii awersyjnej, czyli wywołaniu u osoby uzależnionej lęku przed skutkami ubocznymi picia po „zaszyciu” alkoholowym (czy raczej antyalkoholowym).
Jednak bez świadomej decyzji o podjęciu walki z nałogiem esperal nic nie da. Niektórzy alkoholicy po prostu odliczali dni do momentu, gdy wszywka przestanie działać, a potem natychmiast wpadali w ciąg alkoholowy. Niestety, wymuszona abstynencja nie oznacza wyzdrowienia. Alkoholicy są w stanie powstrzymywać się od wszelkich trunków przez wiele miesięcy, nawet bez straszaka w postaci esperalu, jeśli mają realną nadzieję na powrót do picia. Zdarzali się też pacjenci, którzy szybko „radzili sobie” z wszywką – wydłubywali ją widelcem albo zwyczajnie zgłaszali się do lekarza na jej usunięcie.
Poza tym trzeba podkreślić, że esperal:
- Nie wpływa na objawy głodu alkoholowego, które bywają naprawdę uporczywe i bolesne,
- Nie pomaga w kontrolowaniu emocji ani nie zmienia nawyków,
- Nie leczy traum, trudnych relacji, stresu, niepokoju ani smutku,
- Nie zapobiegnie sięganiu przez alkoholika po inne używki ani środki do „radzenia sobie z życiem” – narkotyki, leki, hazard, seks itp.
Alkoholizm to choroba i, jak każda choroba, ma swoje przyczyny. Bez pracy u podstaw, czyli pracy nad przyczynami, leczenie polega jedynie na łagodzeniu objawów. Dlatego stosowanie disulfiramu nie ma sensu u osób, które nie są zdecydowane na walkę z nałogiem i nie korzystają z innych form terapii (psychoterapii, leczenia w ośrodku uzależnień, spotkań AA itp.).
Esperal to nie „tabletka na trzeźwość”, ale wspomagająca metoda leczenia alkoholizmu
Wszywka alkoholowa pomaga w zachowywaniu abstynencji, ale nie może stanowić jedynej metody leczenia uzależnienia. Bez innych programów terapeutycznych, wsparcia bliskich i wytrwałości chorego nie przyniesie wymarzonych efektów. Nie da się jednak zaprzeczyć, że w porównaniu do innych podobnych środków skuteczność esperalu jest wysoka, a wiele osób, które wychodzą np. z zamkniętych ośrodków leczenia uzależnień decyduje się na takie rozwiązanie w pierwszych miesiącach trzeźwości.
Chętnie odpowiemy nawet na najtrudniejsze pytania!
Źródła:
- Habrat B., Disulfiram w leczeniu osób uzależnionych od alkoholu, 2015. https://www.mp.pl/poz/psychiatria/ekspert/pytania_do_eksperta/127291,disulfiram-w-leczeniu-osob-uzaleznionych-od-alkoholu. [dostęp online: 1.11.2024].
- Disulfiram WZF – tabletki do implantacji. https://www.mp.pl/pacjent/leki/lek/30686,Disulfiram-WZF-tabletki-do-implantacji. [dostęp online: 1.11.2024].
- Fudała J., Leczenie uzależnienia od alkoholu, 2013. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/uzaleznienia/69539,leczenie-uzaleznienia-od-alkoholu. [dostęp online: 1.11.2024].
- Kołton R., Człowiek zaczął pić z jakiegoś powodu, 2022. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/wywiady/304934,czlowiek-zaczal-pic-z-jakiegos-powodu. [dostęp online: 1.11.2024].