Czy dożylne wlewy żelaza są bezpieczne? Leczenie anemii z niedoboru żelaza
Leczenie niedokrwistości z niedoboru żelaza (NNŻ) jest bardzo ważne, ponieważ wpływa na poprawę jakości życia, fizyczną wydolność organizmu, termoregulację, prawidłowe działanie układu immunologicznego oraz funkcji poznawczych u pacjentów. W większości przypadków lekarze zalecają suplementację doustną, jednak nie zawsze okazuje się ona skuteczna. Co jeśli Twoja dolegliwość wymaga dożylnego podawania żelaza? Czy wlewy żelaza są bezpieczne? Wyjaśniamy najczęstsze wątpliwości.
Anemia z niedoboru żelaza i znaczenie żelaza w organizmie
Anemia, czyli niedokrwistość, to powszechna dolegliwość, a WHO definiuje ją jako poziom hemoglobiny poniżej 13 g/dl u mężczyzn (dorosłych) i 12 g/dl u kobiet (nie w ciąży). To zaburzenie może mieć wiele przyczyn. Jedną z nich jest zbyt niski poziom żelaza w organizmie – i to jedyna sytuacja, w której jako terapię stosuje się uzupełnianie stężenia tego mikroelementu (zarówno dożylnie, jak i doustnie). Lekarz powinien upewnić się, czy przyczyną niedokrwistości nie jest np. niedobór witaminy B12, choroba przewlekła albo zaburzenia o podłożu hemolitycznym, ponieważ po nieuzasadnionym podaniu żelaza może dojść do przeładowania ustroju tym pierwiastkiem.
Niedobór żelaza występuje wtedy, gdy jego utrata przewyższa wchłanianie w jelicie, np. z powodu:
- diety ubogiej w żelazo (zwłaszcza u wegan, wegetarian i seniorów),
- zaburzeń wchłaniania (celiakia),
- stałego ubytku (intensywne krwawienie miesiączkowe, krwawienie z układu pokarmowego przy nowotworach, stosowaniu kwasu acetylosalicylowego lub NLPZ-ów),
- zwiększonego zapotrzebowania (ciąża).
Jakość życia osób z niedoborem żelaza (z niedokrwistością lub bez) ulega dużemu pogorszeniu, a u pacjentów hospitalizowanych zwiększa się prawdopodobieństwo konieczności zastosowania transfuzji krwi oraz ryzyka z nimi związanego. Dlaczego tak się dzieje?
Żelazo znajduje się głównie w hemoglobinie, a spośród wszystkich komórek organizmu największe zapotrzebowanie na ten mikroelement mają erytrocyty (czerwone krwinki). Ten pierwiastek uczestniczy w transporcie tlenu do wszystkich komórek i tkanek. Oprócz tego żelazo występuje też w ferrytynie oraz innych białkach hemowych i niehemowych, w tym enzymach biorących udział w reakcjach redoks.
Żelazo podlega w organizmie ciągłemu recyklingowi. Zapasy tego mikroelementu są gromadzone w hepatocytach (komórkach wątroby) i makrofagach, a w razie potrzeby – uwalniane do krwi. Proces ten reguluje białko o nazwie hepcydyna, które ogranicza wchłanianie żelaza z jelita i uwalnianie go z makrofagów i hepatocytów.
Doustne preparaty żelaza pierwszym wyborem przy zaburzeniach hematologicznych, w tym NNŻ
Leczenie NNŻ ma na celu uzupełnienie zapasów żelaza i przywrócenie prawidłowego poziomu hemoglobiny. Żelazo stosuje się także, jeśli jego niedoborowi nie towarzyszy niedokrwistość, a pierwotna przyczyna takiego stanu rzeczy wciąż trwa (m.in. ciąża, przewlekła utrata krwi, różne choroby współistniejące, np. nowotwór złośliwy wymagający chemioterapii).
Sole żelaza w postaci tabletek są tanie, łatwo dostępne i nie wymagają opieki personelu medycznego w czasie ich przyjmowania, dlatego to pierwszy wybór metody uzupełniania deficytów. Większość pacjentów dobrze toleruje doustną suplementację żelaza, jednak nie jest ona pozbawiona skutków ubocznych (nawet w 30% przypadków), wśród których można wymienić:
- nudności,
- zwiększone wydalanie gazów,
- bóle brzucha,
- zaparcia,
- biegunki.
Te dolegliwości skłaniają wiele osób do rezygnacji z przyjmowania preparatów żelaza. Poza tym u niektórych pacjentów z deficytem żelaza (np. z zaburzeniami wchłaniania, przewlekłymi chorobami zapalnymi) występuje zwiększone stężenie hepcydyny i gorsze przyswajanie tego mikroelementu z układu pokarmowego.
Kiedy dożylne podanie żelaza jest wskazane?
Specjaliści wymieniają kilka sytuacji, w których w zalecanej formie leczenia żelazo podaje się we wlewie dożylnym:
- preparaty doustne nie są dobrze tolerowane albo ich podawanie nie przynosi pożądanego zwiększenia/utrzymania stężenia hemoglobiny,
- stężenie hemoglobiny wynosi poniżej 10 g/dl,
- pojawiają się kliniczne objawy niedokrwistości,
- u chorego występują przewlekłe choroby zapalne, przewlekła choroba nerek, zespoły złego wchłaniania czy niewydolność jelit,
- niedokrwistość jest wywołana chemioterapią,
- w celu uniknięcia transfuzji krwi albo szybkiego uzupełnienia ilości żelaza przed poważną operacją, w późnym okresie ciąży.
Decyzję o przyjęciu żelaza doustnie albo w formie kroplówki podejmuje pacjent w zależności od preferencji, kosztów, dostępności itp. Chory powinien być jednak świadomy ryzyka komplikacji związanych z dożylnym podaniem leku.
Dożylna terapia niedoboru żelaza – możliwe skutki uboczne
Działania niepożądane kroplówki z żelaza są bardzo różne, a niektóre z nich – z ostrym przebiegiem – mogą nawet zagrażać życiu (jednak to bardzo rzadkie przypadki). Specjaliści określają je ogólnie mianem reakcji nadwrażliwości (HSR) i dzielą na:
- łagodne: świąd i zaczerwienienie skóry (w miejscu wkłucia) pokrzywka, niewielki ucisk w klatce piersiowej, bóle pleców lub stawów, nadciśnienie tętnicze,
- umiarkowane: oprócz objawów łagodnej HSR pojawia się kaszel, tachykardia, nudności, duszności, obniżone ciśnienie krwi,
- ciężkie: to silna reakcja uczuleniowa z nagłym/ostrym początkiem i szybkim pogarszaniem się stanu pacjenta, świszczącym oddechem, sinicą, zatrzymaniem krążenia i oddychania, utratą przytomności.
Europejska Agencja Leków (EMA) opublikowała wskazówki, które mają na celu ograniczyć ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Można wśród nich wymienić stałą obecność lekarza lub pielęgniarki czy ciągłą obserwację pacjenta w czasie infuzji i 30 minut po niej. Do przeciwwskazań do wykonania wlewu należy:
- I trymestr ciąży (bezwzględnie),
- poważna HSR w wywiadzie,
- zaburzenia zużycia żelaza (np. hemochromatoza, hemosyderoza),
- alergia (również na leki) i ciężka choroba atopowa (należy zachować szczególną ostrożność).
Żelazo dożylnie może być podawane jedynie przez wykwalifikowany personel medyczny oraz w miejscu z dostępnym sprzętem do resuscytacji.
W naszej klinice ściśle stosujemy się do wszystkich wytycznych, dlatego masz pewność, że jesteś pod dobrą opieką.
Wlewy dożylne żelaza w VitMeUp – najwyższe bezpieczeństwo i skuteczność
Już samo ryzyko wystąpienia reakcji nadwrażliwości powstrzymuje wielu lekarzy przed zalecaniem takiej terapii, a także wywołuje ogromny niepokój u pacjentów. Czy słusznie? Dane opublikowane w 2016 r. w miesięczniku Medycyna Praktyczna są uspokajające: Z prawie 10 400 chorych, którym podano żelazo w postaci wlewu, żaden pacjent nie umarł. Najczęstszym objawem niepożądanym była reakcja miejscowa po podaniu leku. A przecież przez lata od przeprowadzenia tej metaanalizy w medycynie dokonał się ogromny postęp!
Poza tym w VitMeUp do infuzji wykorzystujemy najnowsze i najbezpieczniejsze preparaty żelaza, m.in. Venofer – kompleks wodorotlenku żelaza (III) i sacharozy. Dlaczego ma to duże znaczenie dla pacjentów? W szpitalach najczęściej stosuje się żelazo w postaci kompleksu wodorotlenku żelaza (III) i dekstranu (np. CosmoFer, Ferrum Lek), które – co warto podkreślić – są bezpieczne. Jednak preparaty niedekstranowe, które podajemy pacjentom w VitMeUp, charakteryzują się wysoką biodostępnością i bezpieczeństwem stosowania.
Wlew dożylny żelaza – tylko pod opieką personelu medycznego!
Czy wlewy z żelaza są więc bezpieczne? W ogromnej większości przypadków tak. Ponieważ jednak mogą wystąpić poważne reakcje niepożądane, a każda infuzja wiąże się z przerwaniem ciągłości skóry (założeniem wenflonu), upewnij się, że kroplówkę poda Ci wykwalifikowany zespół medyczny.
Chętnie odpowiemy nawet na najtrudniejsze pytania!
Źródła:
- https://www.mp.pl/medycynarodzinna/artykuly/121769,leczenie-niedokrwistosci-z-niedoboru-zelaza-zagadnienia-praktyczne. [dostęp online: 25.08.2024].
- https://www.mp.pl/medycynarodzinna/artykuly/129774,bezpieczenstwo-dozylnego-podawania-zelaza-przeglad-systematyczny. [dostęp online: 25.08.2024].
- https://www.rynekzdrowia.pl/Farmacja/EMA-o-bezpieczenstwie-podawania-zelaza-droga-dozylna,131940,6.html. [dostęp online: 25.08.2024].
- https://podyplomie.pl/medical-tribune/27942,niedokrwistosc-spowodowana-nie-tylko-brakiem-zelaza?srsltid=AfmBOop1y_-GwMXdljDhlc6627Om8A3qOWpRhd-NVhokUQjw7K2TDrvb. [dostęp online: 25.08.2024].
- https://hematoonkologia.pl/aktualnosci/id/4247-anemia-nie-zawsze-taka-oczywista-dozylne-podanie-preparatow-zelaza-w-praktyce. [dostęp online: 25.08.2024].
- https://www.mp.pl/pacjent/leki/lek/49944,Venofer-roztwor-do-wstrzykiwan-i-infuzji. [dostęp online: 25.08.2024].