Anemia – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie.
Anemia – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie. Wszystko o niedokrwistości
Anemia nie zawsze daje o sobie jasno znać. Lwia część pacjentów na początku doświadcza bardzo niespecyficznych objawów, które zwykle łączą z przemęczeniem, natłokiem pracy i nadmiernym stresem. Niedokrwistość można zdiagnozować bardzo tanim i powszechnym badaniem – morfologią krwi. Co więcej, większość typów anemii dobrze odpowiada na wdrożone leczenie, a chory dość szybko odczuwa poprawę.
Spis treści:
- Anemia – co to jest
- Typy anemii. Od jakiego poziomu zaczyna się anemia?
- Jakie są objawy przy anemii? Najczęstsze objawy anemii
- Przyczyny anemii. Jak rozpoznać rodzaj anemii?
- Skutki anemii dla organizmu
- Do czego prowadzi nieleczona anemia?
- Anemia w ciąży – czym grozi anemia w ciąży?
- Jakie badania na anemię? Diagnostyka niedokrwistości
- Czy anemia jest wyleczalna? Leczenie anemii
Anemia – co to jest
Anemia jest zwykle kojarzona ze zbyt niską ilością krwinek czerwonych (erytrocytów) we krwi. Jest to oczywiście prawda, ale jedynie częściowa. Niedokrwistość rozpoznaje się, gdy:
- spada całkowita liczba erytrocytów – norma u dorosłych kobiet wynosi 4-5,5 mln/mm³, a u mężczyzn 4-5,5 mln/mm³,
- obniża się poziom hemoglobiny – u kobiet poniżej wartości 13 g/dl (w ciąży poniżej wartości 11 g/dl), a u mężczyzn mniej niż 12 g/dl.
Innym, istotnym wskaźnikiem branym pod uwagę podczas diagnozowania anemii jest hematokryt, czyli stosunek elementów komórkowych krwi (krwinek czerwonych) do jej pełnej objętości. U zdrowych kobiet norma wynosi 37–47% (u ciężarnych wartość powinna być większa niż 33%), a u mężczyzn 40-54% [1]. Wskaźnik hematokrytu przydaje się w diagnostyce różnicowej, a jego niski poziom nie zawsze oznacza niedokrwistość – w wielu przypadkach wynika z przewodnienia organizmu i zwiększenia objętość krwi, przez co maleje stosunek erytrocytów do osocza. Analogicznie, w przypadku odwodnienia zaobserwujemy obniżenie hematokrytu w wyniku zmniejszenia objętości osocza.
Typy anemii. Od jakiego poziomu zaczyna się anemia?
Fachowa literatura medyczna wyróżnia aż 3 różne klasyfikacje niedokrwistości z podziałem:
- w zależności od stopnia ciężkości niedoboru hemoglobiny,
- etiopatogenetycznym, który uwzględnia różnorodne mechanizmy, przyczyniające się do rozwoju anemii, np. zaburzenia procesów krwiotwórczych,
- morfologicznym opartym na podziale erytrocytów w zależności od ich wielkości.
- Typy anemii w zależności od stopnia niedoboru hemoglobiny [2]:
- łagodne – wartość hemoglobiny u kobiet mieści się w granicach 10,0-12,0 g/dl, natomiast u mężczyzn 10,0-13 g/dl,
- umiarkowane – u obu płci hemoglobina przyjmuje wartości 8–9,9 g/dl,
- ciężkie – u obu płci hemoglobina w granicach 6,5–7,9 g/dl,
- bardzo głębokie i zagrażające życiu – poziom hemoglobiny spada poniżej 6,5 g/dl niezależnie od płci.
- Typy anemii ze względu na podział etiopatogenetyczny (mechanizm powstawania) [3]:
- zaburzenia procesów tworzenia nowych krwinek czerwonych,
- głównie powodowane niedoborami żelaza, witaminy B12 i kwasu foliowego,
- anemie wywołane zajęciem szpiku przez np. komórki nowotworowe (białaczkowe),
- mogą być wynikiem uszkodzenia szpiku przez np. leki czy drobnoustroje,
- zwiększony rozpad czerwonych krwinek (hemoliza),
- nieprawidłowa budowa krwinek czerwonych, np. wady budowy błony komórkowej, niedobór enzymów,
- wpływ czynników niebędących krwiopochodnymi, np. przeciwciała własne lub nabyte, zakażenie malarią,
- nadmierna utrata krwi,
- najczęstszym powodem są krwawienia z przewodu pokarmowego, układu moczowego i dróg rodnych u kobiet miesiączkujących.
- Typy anemii ze względu na podział morfologiczny [1]:
- niedokrwistość mikrocytowa (krwinki czerwone są znacznie mniejsze, niż powinny),
- najczęściej z powodu niedoboru żelaza,
- anemia w przebiegu chorób przewlekłych,
- talasemia,
- niedokrwistość normocytowa (erytrocyty o właściwym rozmiarze),
- anemie hemolityczne,
- nagła utrata dużej ilości krwi, głównie w wyniku masywnego krwotoku,
- niedokrwistość makrocytowa (duża wielkość krwinek czerwonych),
- głównie z powodu niedoboru witaminy B12 i kwasu foliowego,
- w przebiegu niedoczynności tarczycy,
- niedokrwistość aplastyczna.
Jakie są objawy przy anemii? Najczęstsze objawy anemii
To, jak szybko rozwija się anemia, zależy przede wszystkim od bezpośredniej przyczyny, prowadzącej do niedokrwistości, jej początku, jak i obecności innych chorób współistniejących, zwłaszcza sercowo-naczyniowych. U podłoża większości „anemicznych” objawów leży stan hipoksji, czyli niedotlenienia tkanek. Początkowe dolegliwości występują najczęściej, gdy stężenie hemoglobiny spada poniżej 7,0 g/dl [4].
Pierwsze objawy anemii obejmują:
- bóle głowy,
- większą męczliwość,
- spadek wydolności fizycznej,
- problemy z koncentracją uwagi,
- brak motywacji do działania i obniżony nastrój,
- zmniejszenie libido.
Nasilenie symptomów jest uzależnione od tempa narastania niedokrwistości, ale również od ogólnego stanu zdrowia pacjenta i wieku. Jeśli anemia postępuje gwałtownie, chory może doświadczyć:
- silnych zawrotów głowy – zmniejszenie zawartości hemoglobiny przyczynia się do ograniczonego transportu tlenu, przez co mózg otrzymuje zbyt mało tlenu,
- uczucia dezorientacji,
- zaburzeń czucia,
- częstszych infekcji – oznaka upośledzenia odporności, a dokładniej funkcji makrofagów i limfocytów [5],
- duszności podczas wysiłku fizycznego,
- przyspieszonej akcji serca, uczucia kołatania
- bladości skóry i błon śluzowych,
- częstych omdleń,
- zwiększonego pragnienia – jest to reakcja kompensacyjna (wyrównująca) organizmu, który dąży do zwiększenia objętości krwi i podniesienia ciśnienia tętniczego.
Przyczyny anemii. Jak rozpoznać rodzaj anemii?
Różnorodność podziałów i typów anemii sprawia, że niemalże każda z nich oprócz ogólnych objawów wymienionych powyżej, posiada także symptomy charakterystyczne wyłącznie dla konkretnej niedokrwistości. Oczywiście rozpoznanie rodzaju anemii zależy przede wszystkim od wyników badań laboratoryjnych, ale znajomość charakterystycznych oznak jest również pomocna, szczególnie na początkowym etapie diagnostyki. Przygotowaliśmy specjalną tabelę, prezentującą przyczyny i typowe dolegliwości towarzyszące najbardziej powszechnym wariantom anemii – z niedoboru żelaza/witaminy B12/kwasu foliowego, hemolitycznej i aplastycznej [6].
|
Rodzaj niedokrwistości |
Przyczyny rozwoju konkretnego typu niedokrwistości |
Objawy charakterystyczne dla danego rodzaju |
|
Z niedoboru żelaza |
Niedobór żelaza wynikający ze zwiększonego zapotrzebowania, zaburzeń wchłaniania bądź nadmiernej utraty prowadzi do zahamowania syntezy hemoglobiny i obniżenia parametrów układu krwiotwórczego. |
|
|
Z niedoboru witaminy B12 (często określana jako anemia Addisona i Biermera związana z produkcją przeciwciał) |
Najczęściej z powodu zaburzeń wchłaniania wywołanych obecnością przeciwciał przeciwko czynnikowi Castle’a (w żołądku jest niezbędny do przyswojenia witaminy B12) lub zanikowym zapaleniem żołądka. Prowadzi do zaburzenia syntezy DNA w komórkach układu krwiotwórczego, przez co dochodzi do licznych nieprawidłowości – zbyt wczesne niszczenie erytrocytów w szpiku kostnym, ich krótszy czas przeżywania we krwi obwodowej |
|
|
Z niedoboru kwasu foliowego |
Główną przyczyną jest zwykle źle zbilansowana dieta, uboga w zielone warzywa, a także alkoholizm i zaburzenia układu pokarmowego utrudniające wchłanianie. |
|
|
Hemolityczna |
Anemia będąca następstwem zwiększonego rozpadu krwinek czerwonych, a także skrócenia ich czasu przeżywania. Degradacja erytrocytów przyczynia się do wzrostu bilirubiny we krwi, co skutkuje żółtaczką i zmianą zabarwienia stolca oraz moczu. |
|
|
Aplastyczna |
Wynika z niewydolności szpiku kostnego z powodu jego niedorozwoju (hipoplazji) lub niewykształcenia (aplazji). Może być dziedziczna lub nabyta na skutek działania promieniowania jonizującego, niektórych środków/leków określanych jako mielotoksyczne (np. preparaty owadobójcze) i mielosupresyjne (np. metotreksat), a także zakażenia wirusowego (np. HIV). |
|
Skutki anemii dla organizmu
Większość niedokrwistości rozwija się po cichu, nie dając na początku żadnych specyficznych objawów. Dlaczego? Organizm świetnie kompensuje zachodzące zmiany po to, by nadal utrzymać dobre natlenienie tkanek. Wraz z rozwojem anemii możliwości kompensacyjne mogą słabnąć i zostać zastąpione przed dekompensację, czyli załamanie dotychczasowej równowagi, podtrzymującej fizjologiczne funkcjonowanie wszystkich układów. Jednak zanim organizm się zdekompensuje, poszczególne narządy wykształcają szereg procesów adaptacyjnych [7]:
- redystrybucja krwi – większość krwi zostaje skierowana do najważniejszych życiowo organów, np. mózgu i serca, tym samym zmniejszając przepływ w pozostałych,
- przyspieszenie akcji serca – w celu zapewnienia odpowiedniego natlenienia organów serce musi przyspieszyć swoją pracę i zwiększyć ilość krwi wyrzucanej w trakcie jednego skurczu, co dodatkowo podnosi ciśnienie tętnicze,
- zwiększony przepływ przez tętnice wieńcowe – przyspieszenie akcji serca wymaga dostarczenia mu większej ilości tlenu, dlatego przepływ krwi w naczyniach wieńcowych zostaje odpowiednio podwyższony,
- przyśpieszenie oddechu – pacjent oddycha szybciej, by większa ilość krwi mogła zostać utlenowana, przepływając przez płuca,
- maksymalizacja syntezy erytropoetyny – hormon produkowany w nerkach, który stymuluje proces erytropoezy (tworzenia krwinek czerwonych),
- produkcja nowych krwinek czerwonych.
Do czego prowadzi nieleczona anemia?
Niedokrwistość, jeśli nie zostanie odpowiednio szybko zdiagnozowana lub nie będzie leczona przez dłuższy czas, może prowadzić do rozwoju:
- ostrego zespołu wieńcowego (zawału) [8],
- dławicy piersiowej [9],
- niewydolności serca [10],
- arytmii sercowych [11],
- przerostu mięśnia sercowego [11],
- nadciśnienia tętniczego [12],
- upośledzenia rozwoju dziecka w postaci zaburzeń poznawczych i rozwojowych [13].
Anemia w ciąży – czym grozi anemia w ciąży?
U niemal połowy ciężarnych występuje niedobór żelaza, a niedokrwistość z niedoboru opisywanego pierwiastka jest najczęstszym typem anemii w ciąży. Dlaczego w ciąży tak łatwo o niski poziom żelaza? Przede wszystkim z powodu zwiększonej objętości krwi o nawet 40%, przez co intensywne procesy krwiotwórcze potrzebują jeszcze więcej żelaza do produkcji czerwonych krwinek. Ponadto wzrastająca masa erytrocytów jest nieproporcjonalna do powoli rosnącej ilości osocza, a to manifestuje się niedopasowanym, czyli małym hematokrytem (zjawisko dość często określane mianem fizjologicznej niedokrwistości w ciąży). Z tego powodu kryteria diagnostyczne świadczące o istniejącej niedokrwistości w ciąży są inne i prezentują się następująco:
- I trymestr – hemoglobina poniżej 11 g/dl, a hematokryt 33%,
- II trymestr – hemoglobina poniżej 10,5 g/dl, a hematokryt 32%,
- III trymestr – hemoglobina poniżej 11 g/dl, a hematokryt 33%.
Jak niedokrwistość wpływa na płód? Ogranicza przybieranie na wadze, przez co noworodki rodzą się z niższą masą urodzeniową, często przedwcześnie. W ekstremalnych przypadkach, kiedy poziom hemoglobiny spada poniżej 6 g/dl, może dojść do spontanicznego poronienia lub obumarcia płodu wewnątrz jamy macicy [14].
Jakie badania na anemię? Diagnostyka niedokrwistości
Lekarz pierwszego kontaktu może rozpoznać anemię już na pierwszej wizycie, oczywiście pod warunkiem, że pacjent posiada aktualne wyniki badania morfologicznego krwi (wykonane w czasie ostatnich 2 miesięcy). Jednak zanim zostanie wdrożone leczenie, może okazać się konieczne powtórzenie morfologii oraz wykonanie badań dodatkowych.
W celu skuteczniej diagnostyki niedokrwistości, wynik badania morfologicznego krwi powinien uwzględniać następujące parametry:
- ilość krwinek czerwonych i białych (podzielonych na poszczególne rodzaje),
- poziom hemoglobiny,
- hematokryt,
- MCV – średnią objętość krwinki czerwonej, np. duże erytrocyty (megaloblastyczne) są typowe dla niedokrwistości z niedoboru witaminy B12, z kolei krwinki mikrocytowe to cecha anemii z niedoboru żelaza. Zakres prawidłowy wynosi 80-94 fl,
- MCH – średnia zawartość hemoglobiny w krwince, np. wysokie MCH jest wykrywane przy anemii z niedoboru witaminy B12, gdzie duże objętościowo krwinki mieszczą w sobie odpowiednio wyższą zawartość hemoglobiny. Zakres prawidłowy wynosi 29 +\- 2 pg,
- MCHC – średnie stężenie hemoglobiny w krwince. Zakres prawidłowy wynosi 32-36 g/l,
- RDW – rozpiętość rozkładu wielkości krwinek czerwonych. Opisywany wskaźnik pozwala na ocenę erytrocytów o różnej wielkości i powinien być analizowany razem z MCV, MCH i MCHC,
- ilość retikulocytów – ustalenie poziomu młodych erytrocytów pomaga zróżnicować przyczynę anemii. Zakres prawidłowy wynosi 25-85 tys./μl.
- liczba płytek krwi – zakres prawidłowy wynosi 150-400 tys./μl.
Co więcej, oprócz morfologii, w diagnozowaniu anemii przydatne są badania, takie jak:
- rozmaz krwi obwodowej,
- stan gospodarki żelazowej, gdzie sprawdza się poziom żelaza w surowicy, TIBC (maksymalna ilość żelaza niezbędna do wysycenia białka transportującego – transferryny), UIBC (utajona zdolność wiązania żelaza), TfS (wysycenie transferryny żelazem), poziom ferrytyny.
Czy anemia jest wyleczalna? Leczenie anemii
Zdecydowana większość niedokrwistości poddaje się skutecznemu leczeniu, które jest uzależnione od podstawowej przyczyny, prowadzącej do jej rozwoju. Wyjątek stanowi anemia sierpowata – wrodzona i u dorosłych nieuleczalna forma niedokrwistości, gdzie krwinki czerwone przyjmują kształt sierpowaty (normalny erytrocyt wygląda jak dysk wklęśnięty z obu stron), przez co nie są zdolne do przenoszenia tlenu.
- Anemia wywołana utratą krwi
W przypadku anemii pokrwotocznej pacjentowi podaje się płyny dożylnie, niekiedy wymagana jest transfuzja krwi, a także terapia tlenowa celem polepszenia saturacji. U większości pacjentów głównym założeniem jest osiągnięcie poziomu hemoglobiny powyżej 7 g/dl. Wyjątek stanowią chorzy z zaburzeniami sercowo-naczyniowymi, gdyż wymagają utrzymywania stężenia hemoglobiny powyżej 8 g/dl.
- Niedokrwistość wywołana niedoborem żelaza, witaminy B12 i/lub kwasu foliowego
U większości pacjentów z anemią wywołaną niedoborem żelaza skuteczna będzie doustna suplementacja. Jedynie w wybranych przypadkach do terapii niedokrwistości włącza się żelazo podawane dożylnie, np. u chorych z głęboką anemią. Co więcej, dożylnie podawane żelazo jest dobrą alternatywą w przypadku wystąpienia uporczywych skutków ubocznych wywołanych doustnym zażywaniem preparatów uzupełniających.
Przy niedokrwistości spowodowanej niskim poziomem witaminy B12 i/lub kwasu foliowego zalecane jest stosowanie preparatów doustnych, zawierających ww. związki. Warto wiedzieć, że na polskim rynku farmaceutycznym nie znajdziemy leków z witaminą B12 dostępnych bez recepty.
Niekiedy pacjentom podaje się B12 w zastrzykach domięśniowych przez okres około 2 tygodni, by szybko wyrównać parametry morfologiczne.
- Anemia aplastyczna
Sposób leczenia zależy od stopnia zaawansowania zmian w obrębie szpiku kostnego. W przypadku umiarkowanych zaburzeń pacjenci zwykle nie wymagają żadnego leczenia. Z kolei formy o cięższym przebiegu mogą wymagać zastosowania terapii immunosupresyjnej, a nawet przeszczepu szpiku kostnego.
- Anemia ze zwiększonego rozpadu czerwonych krwinek (hemolizy)
Anemię hemolityczną może wywołać wiele substancji, w tym także leków. Pierwszym i najważniejszym krokiem jest odstawienie wszelkich preparatów, jakie mogą nasilać hemolizę. W przypadku przewlekłej niedokrwistości hemolitycznej konieczna może okazać się splenektomia (usunięcie śledziony, która odpowiada za niszczenie erytrocytów).
Źródła:
[1] Nowak W., Skotnicki A., Podstawy Hematologii, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011
[2] Blanc B., Finch C., Hallberg L., Herbert V., Nutritional anaemias. Report of a WHO scientific group, Geneva 1968, 5–40
[3] Objawy kliniczne i zmiany laboratoryjne w diagnostyce różnicowej niedokrwistości | Via Medica Journals https://journals.viamedica.pl/
[4] Anemia | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
[5] Assessment of peripheral blood lymphocyte subsets in children with iron deficiency anemia | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/
[6] Problemy diagnostyczne i terapeutyczne w niedokrwistości u osób starszych | Po Dyplomie https://podyplomie.pl/
[7] Anaemia: Adaptive Mechanisms and Consequences | Wiley Online Library https://onlinelibrary.wiley.com/
[8] Anemia associated with chronic heart failure: current concepts | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/
[9] Deceitful red flag: angina secondary to iron deficiency anaemia as a presenting complaint for underlying malignancy | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/
[10] Anemia in Heart Failure: Pathophysiology, Pathogenesis, Treatment, and Incognitae | Revista Espanola De Cardiologia https://www.revespcardiol.org/
[11] The Cardiomyopathy of Iron Deficiency | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/
[12] Mechanisms Linking Red Blood Cell Disorders and Cardiovascular Diseases | NCBI https://www.ncbi.nlm.nih.gov/
[13] Early childhood anemia and mild or moderate mental retardation | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
[14] Anemia in pregnancy | PubMed https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
Wlewy witaminowe
Odpowiednio skomponowana kroplówka witaminowa, jest idealnym sposobem nawadniającym organizm pacjentów i stanowi bardzo wydajną formę wspomagania leczenia chorych, ponieważ ma bardzo pozytywny wpływ na funkcjonowanie organizmu człowieka.
Trychologia
Trychologia zajmuje się diagnozowaniem i leczeniem dolegliwości związanych z włosami i skórą głowy takimi jak:
- nadmierne wypadanie włosów
- łysienie
- łupież
- łojotokowe zapalenie skóry
- atopowe zapalenie skóry
- łuszczyca
- przetłuszczanie się włosów i skóry głowy
Medycyna estetyczna
W ofercie medycyny estetycznej VitMeUp posiadamy:
*zabiegi mezoterapii,
*botoks,
*nici,
*lipoliza iniekcyjna,
*peelingi.
Badania diagnostyczne
W naszej klinice posiadamy szeroki pakiet badań z oferty największej w Polsce sieć laboratoriów medycznych DIAGNOSTYKA.
Badania można wykonać bez skierowania, a ich wyniki poznać online.
Zaplanuj swoją wizytę z VitMeUp
Kontakt
Skontaktuj się z nami mailowo lub telefonicznie
Wizyta
Umów wizytę do swojego domu lub odwiedź jedną z kilku naszych placówek
Zdrowie
Spotkaj się z naszym wykwalifikowanym personelem medycznym i rozpocznij swoją ścieżkę leczenia!